قاعده لطف (اصول)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قاعده لطف،
لزوم ایجاد موجبات نزدیکی
عبد به
طاعت و دوری او از
گناه، توسط
خداوند است.
یکی از قواعد متداول میان
متکلمان امامی، قاعده
وجوب لطف بر خدا است. این قاعده، از این مطلب حکایت می‌کند که انجام هر آن چه را که سبب تقرب و نزدیک شدن بنده به طاعت و
عبادت، و دوری وی از معصیت می‌گردد بر خداوند واجب است ولی نباید این لطف به حدی برسد که موجب اِلجاء،
اجبار و
اضطرار گردد مانند: ارسال
رسل، انزال کتب، جعل
ثواب و
عقاب،
وعد و
وعید و...
در
علم اصول گاهی از این قاعده استفاده شده است، هم چون
اجماع لطفی که
حجیت آن از راه لطف اثبات گردیده است.
بعضی از
معاصرین گفته‌اند: منظور از قاعده لطف نزد
متکلمان، چیزی است که حقوق دانان آن را «
ضمانت اجرا» نام گذاری کرده‌اند، مانند:
حبس و
جریمه؛ یعنی قانون گذار در جامعه، قوانینی
وضع نموده و برای آن که به خوبی اجرا شود، در کنار آنها حبس و جریمه قرار داده که این در حقیقت، لطف است. خداوند متعال هم بعد از وضع
قوانین، برای آن که مکلفان
واجبات را انجام دهند و از
محرمات پرهیز کنند، کیفرهایی مقرر نموده است، که در حق بندگان لطف می‌باشد.
برای وجوب لطف، معانی دیگری بیان شده است، مانند:
مصالح و
مفاسد؛ یعنی بر خداوند واجب است هر چیزی را که در واقع دارای مصلحت و مفسده است، بیان کند.
برخی از محققان، قاعده لطف را
انکار نموده و گفته‌اند: عده زیادی وجود دارند که لطف درباره آنها اجرا نشده است، مانند: اهل
بادیه و
کوه نشینان که
جاهل قاصرند.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوين توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامي، برگرفته از مقاله «قاعده لطف».
