• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قاعده عَمدُ الأعمیٰ خَطَأ

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: قاعده عَمدُ الأعمیٰ خَطَأ
مقالات مرتبط: عمد، خطا.


قاعدۀ عَمدُ الاعمیٰ خَطَا از قواعد فقهی به معنای اینکه جنایت عمدی نابینای بالغ، حکم جنایت غیر عمدی بینای بالغ را دارد.
قاعدۀ یاد شده از روایات با همین مضمون گرفته شده است.
از آن در باب قصاص و دیات سخن گفته‌اند.


جنایاتی که بالغ از روی عمد مرتکب می‌شود در حکم با جنایاتی که از روی خطا و سهو مرتکب می‌گردد، متفاوت است.
در ارتکاب عمدی، قصاص ثابت است، لیکن در نابینا، عمد او به منزلۀ خطای بینا و محکوم به حکم ارتکاب جنایت از روی خطا است. بنابراین، اگر نابینا کسی را بکشد یا به عضوی از اعضای او آسیب بزند، قصاص نمی‌شود، بلکه دیه ثابت می‌گردد و دیۀ او نیز بر عهده عاقله او است و در صورت نداشتن عاقله، دیه در مال او ثابت است،
[۱] شیخ طوسی، النهایة، ص۷۶۰.    
[۲] قاضی ابن براج، عبدالعزیز بن برّاج، المهذب، ج۲، ص۴۹۶.    
[۳] ابن حمزه‌ طوسی، محمد بن علی، الوسیلة، ص۴۵۵.    
[۴] شهید اول، غایة المراد، ج۴، ص۳۴۲-۳۴۳.    
[۵] طباطبایی، سیدعلی، ریاض المسائل، ج۱۶، ص۲۶۰.    
[۶] علوی، سیدعادل، القصاص علی ضوء القرآن و السنة، تقریرات سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، ج۱، ص۴۵۱.
[۷] خوئی، سیدابوالقاسم، تکملة منهاج الصالحین، ص۱۳۷.    
و چنانچه جانی نیز مالی نداشته باشد، امام از بیت المال می‌پردازد.
[۸] خوئی، سیدابوالقاسم، تکملة منهاج الصالحین، ص۱۳۷.    
[۹] فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة (القصاص)، ص۱۸۶ - ۱۸۷.    


قاعدۀ یاد شده در باب قصاص و دیات جاری و شامل همۀ جنایات عمدی نابینا می‌شود.
[۱۰] فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة (القصاص)، ص۱۸۵.    


بر اعتبار و حجیت قاعده به روایات وارد شده با مضمون آن استناد کرده‌اند،
[۱۱] حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۲۹، ص۸۹.    
[۱۲] حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۲۹، ص۳۹۹.    
لیکن بسیاری، روایات را نپذیرفته و در نتیجه قاعده را معتبر ندانسته و میان جنایات بالغ بینا و نابینا تفاوتی قائل نشده و حکم را نسبت به هر دو یکسان دانسته‌اند.
[۱۳] ابن ادریس حلی، کتاب السرائر، ج۳، ص۳۶۸.    
[۱۴] علامه حلی، تحریر الاحکام، ج۵، ص۴۶۵.    
[۱۵] فخرالمحققین حلی، محمد بن حسن، ایضاح الفوائد، ج۴، ص۶۰۱.    
[۱۶] ابن فهد حلی، احمد بن محمد، المهذب البارع، ج۵، ص۱۹۸.    
[۱۷] صیمری بحرانی، مفلح، غایة المرام، ج۴، ص۳۸۹.    
[۱۸] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۲، ص۱۹۰.    
برخی، مضمون قاعده را به مشهور نسبت داده‌اند.
[۱۹] شهید اول، غایة المراد، ج۴، ص۳۴۲-۳۴۳.    


۱. ↑ شیخ طوسی، النهایة، ص۷۶۰.    
۲. ↑ قاضی ابن براج، عبدالعزیز بن برّاج، المهذب، ج۲، ص۴۹۶.    
۳. ↑ ابن حمزه‌ طوسی، محمد بن علی، الوسیلة، ص۴۵۵.    
۴. ↑ شهید اول، غایة المراد، ج۴، ص۳۴۲-۳۴۳.    
۵. ↑ طباطبایی، سیدعلی، ریاض المسائل، ج۱۶، ص۲۶۰.    
۶. ↑ علوی، سیدعادل، القصاص علی ضوء القرآن و السنة، تقریرات سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، ج۱، ص۴۵۱.
۷. ↑ خوئی، سیدابوالقاسم، تکملة منهاج الصالحین، ص۱۳۷.    
۸. ↑ خوئی، سیدابوالقاسم، تکملة منهاج الصالحین، ص۱۳۷.    
۹. ↑ فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة (القصاص)، ص۱۸۶ - ۱۸۷.    
۱۰. ↑ فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة (القصاص)، ص۱۸۵.    
۱۱. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۲۹، ص۸۹.    
۱۲. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۲۹، ص۳۹۹.    
۱۳. ↑ ابن ادریس حلی، کتاب السرائر، ج۳، ص۳۶۸.    
۱۴. ↑ علامه حلی، تحریر الاحکام، ج۵، ص۴۶۵.    
۱۵. ↑ فخرالمحققین حلی، محمد بن حسن، ایضاح الفوائد، ج۴، ص۶۰۱.    
۱۶. ↑ ابن فهد حلی، احمد بن محمد، المهذب البارع، ج۵، ص۱۹۸.    
۱۷. ↑ صیمری بحرانی، مفلح، غایة المرام، ج۴، ص۳۸۹.    
۱۸. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۲، ص۱۹۰.    
۱۹. ↑ شهید اول، غایة المراد، ج۴، ص۳۴۲-۳۴۳.    


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۶، ص۲۸۸.    


رده‌های این صفحه : قصاص و دیات | قواعد فقهی
جعبه ابزار