• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قاعده حیلوله

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: قاعده حیلوله
مقالات مرتبط: شک.


قاعدۀ حیلوله از قواعد فقهی به معنای عدم اعتنا به شک، پس از گذشت وقت نماز است.
از آن در برخی کتب قواعد فقهی و نیز باب‌های صلات و صوم سخن گفته‌اند.


قاعدۀ حیلوله در کلمات معاصران به کار رفته است.
[۱] مصطفوی، سیدمحمدکاظم، مائة قاعدة فقهیه، ص۱۲۶.    
[۲] خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۱۶، ص۱۵۴.    
[۳] طباطبایی قمی، سیدتقی، مبانی منهاج الصالحین، ج۵، ص۱۲۵.    

منشا آن روایتی است به نقل از امام باقر (علیه‌السّلام) که می‌فرماید «چنانچه پس از سپری شدن وقت نماز، شک کردی آن را به جا آورده‌ای یا نه، پس (بدان که) حایلی داخل شده است و خواندن نماز در این صورت بر تو واجب نیست، مگر آنکه یقین کنی آن را نخوانده‌ای».
[۴] حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۴، ص۲۸۳.    

مفاد قاعده، عدم اعتنا به شک، پس از گذشت وقت نماز است، بنابراین، اگر کسی بعد از غروب آفتاب شک کند نماز ظهر و عصرش را خوانده یا نه، به شکش اعتنا نکند.
[۵] خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۱۶، ص۱۵۴-۱۵۵.    


مجرای قاعده، شک در اصل خواندن نماز است، نه اجزا و شرایط آن که مجرای قواعدی دیگر، همچون قاعده فراغ و تجاوز می‌باشد.
[۶] خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۲۰، ص۲۲۰.    
[۷] صدر، سیدرضا، الاجتهاد و التقلید، ص۳۶۱.    

به تصریح برخی، قاعدۀ حیلوله در نافله نیز جریان دارد.
[۸] خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۱۹، ص۸۸.    

جریان قاعده نسبت به کسی که پس از خواندن نماز عصر یا عشا یا در وقت اختصاصی عصر یا عشا، در خواندن نماز ظهر یا مغرب شک می‌کند، محل بحث و اختلاف است.
[۹] خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۱۸، ص۱۱۱-۱۱۷.    
[۱۰] سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذب الاحکام، ج۸، ص۲۱۶-۲۱۸.    

آیا قاعدۀ حیلوله در غیر نماز از سایر عبادات، جاری می‌شود یا نه‌؟ مسئله محل بحث است.
[۱۱] خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۲۲، ص۱۷۰ - ۱۷۱.    
[۱۲] سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذب الاحکام، ج۸، ص۲۱۵-۲۱۶.    


مستند قاعده حیلوله، روایت صحیح یاد شده است. مفاد روایت مورد اتفاق و تسالم فقها است.
[۱۳] مصطفوی، سیدمحمدکاظم، مائة قاعدة فقهیه، ص۱۲۶-۱۲۷.    


۱. ↑ مصطفوی، سیدمحمدکاظم، مائة قاعدة فقهیه، ص۱۲۶.    
۲. ↑ خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۱۶، ص۱۵۴.    
۳. ↑ طباطبایی قمی، سیدتقی، مبانی منهاج الصالحین، ج۵، ص۱۲۵.    
۴. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۴، ص۲۸۳.    
۵. ↑ خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۱۶، ص۱۵۴-۱۵۵.    
۶. ↑ خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۲۰، ص۲۲۰.    
۷. ↑ صدر، سیدرضا، الاجتهاد و التقلید، ص۳۶۱.    
۸. ↑ خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۱۹، ص۸۸.    
۹. ↑ خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۱۸، ص۱۱۱-۱۱۷.    
۱۰. ↑ سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذب الاحکام، ج۸، ص۲۱۶-۲۱۸.    
۱۱. ↑ خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۲۲، ص۱۷۰ - ۱۷۱.    
۱۲. ↑ سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذب الاحکام، ج۸، ص۲۱۵-۲۱۶.    
۱۳. ↑ مصطفوی، سیدمحمدکاظم، مائة قاعدة فقهیه، ص۱۲۶-۱۲۷.    


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۶، ص۲۲۱.    


رده‌های این صفحه : صلاة | صوم | قواعد فقهی
جعبه ابزار