• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قاعده جواز البِدار لاُولِی الأعذار

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: بدار، عذر.


قاعدۀ جواز البِدار لاُولِی الاعذار از قواعد فقهی به معنای جواز به جا آوردن عبادت دارای وقت وسیع در اول وقت برای معذوران است.
برخی از عنوان یاد شده به قاعده تعبیر و تحت این عنوان از آن بحث کرده‌اند.
[۱] حسینی، سیدمیرعبدالفتاح، العناوین الفقهیه، ج۱، ص۴۴۵.    

از عنوان یاد شده در ابواب مختلف همچون طهارت، صلات و حج سخن گفته‌اند.


مکلف در عباداتِ دارای وقت وسیع، همچون نماز، می‌تواند در هر بخشی از آن وقت، با وجود شرایط و فقد موانع، آن عبادت را به جا آورد.
مکلفی که به جهت عذری، فاقد بعضی شرایط است یا نمی‌تواند عبادت را با همۀ اجزای واجبش به جا آورد، بر پایۀ قاعده جواز بدار، می‌تواند به انجام دادن آن عبادت در حال عذر مبادرت کند و به تاخیر‌انداختن آن، حتی در صورت احتمال زوال عذر قبل از پایان وقت، واجب نخواهد بود.
[۲] علامه حلی، مختلف الشیعه، ج۳، ص۳۱.    
[۳] شهید اول، ذکری الشیعة، ج۲، ص۴۰۰-۴۰۱.    
[۴] محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، ج۲، ص۲۷.    
[۵] شهید ثانی، الروضة البهیه، ج۱، ص۷۵۳-۷۵۵.    
[۶] حکیم، سیدمحسن، منهاج الصالحین، ج۱، ص۱۸۴.    
[۷] خوئی، سیدالوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۱۱، ص۳۱۷.    


دیدگاه‌ها در جواز و عدم جواز به جا آوردن عبادت در اول وقت برای صاحبان عذر مختلف است. جمعی مبادرت را جایز دانسته‌اند،
[۸] علامه حلی، مختلف الشیعه، ج۳، ص۳۱.    
[۹] شهید اول، ذکری الشیعة، ج۲، ص۴۰۰-۴۰۱.    
[۱۰] محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، ج۲، ص۲۷.    
[۱۱] شهید ثانی، الروضة البهیه، ج۱، ص۷۵۳-۷۵۵.    
[۱۲] حکیم، سیدمحسن، منهاج الصالحین، ج۱، ص۱۸۴.    
[۱۳] خوئی، سیدالوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۱۱، ص۳۱۷.    
هر چند در صورت داشتن امید به بر طرف شدن عذر تا قبل از پایان وقت، تاخیر مستحب می‌باشد،
[۱۴] بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۶، ص۳۲۸ - ۳۲۹.    
جز معذوری که به جهت دسترسی نداشتن به آب برای وضو یا غسل، وظیفه‌اش تیمم است، که بنابر قول اکثر، بلکه مشهور، در فرض احتمال دادن رفع عذر و یافتن آب در وقت، باید تیمم را به تاخیر بیندازد و با تنگ شدن وقت و نیافتن آب در آخر وقت، مجاز به تیمم خواهد بود.
[۱۵] علامه حلی، منتهی المطلب، ج۳، ص۵۱.    
[۱۶] بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۴، ص۳۶۵.    

برخی، مبادرت را جایز ندانسته و تاخیر تا آخر وقت را واجب دانسته‌اند.
[۱۷] علم الهدی، سیدمرتضی، جمل العلم و العمل، ص۸۰.    
[۱۸] دیلمی، حمزه بن عبدالعزیز، المراسم العلویة، ص۷۶.    
جمعی وجوب تاخیر را مقیّد کرده‌اند به صورتی که امید یا احتمال زوال عذر تا پیش از انقضای وقت می‌رود،
[۱۹] انصاری، مرتضی، رسائل فقهیة، ص۲۳۱.    
[۲۰] طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۲۶۹-۲۷۰.    
[۲۱] نائینی، محمدحسین، کتاب الصلاة، ج۱، ص۱۱۸.    
لیکن بعضی از قائلان به این قول، بر خلاف دیدگاه اکثر فقها، مبادرت به تیمم را در اول وقت صحیح و جایز شمرده‌اند.
[۲۲] طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۲۶۹-۲۷۰.    
[۲۳] اصفهانی، سیدابوالحسن، وسیلة النجاة، ص۱۲۷.    
[۲۴] نائینی، محمدحسین، کتاب الصلاة، ج۱، ص۱۱۸.    


محل جریان قاعدۀ یاد شده هر جایی است که زمان گزاردن تکلیف وسیع باشد و برای مکلف عذری پیش آید که نتواند همۀ اجزا و شرایط مامورٌبه را مراعات کند، خواه وسعت وقت مادام العمر باشد، مانند قضای نمازهای روزانه، بنابر قول به مواسعه، یا محدود به زمانی خاص، مانند نمازهای واجب روزانه که هر کدام محدود به زمانی خاص است، مگر مواردی که به دلیل خاص از شمول قاعده خارج شده است.
برخی اعذار عبارت‌اند از عذر کامل گرفتن وضو و غسل، مانند جبیره، عذر شستن لباس نجس و دسترس نداشتن به لباسی دیگر برای نماز، عذر نداشتن لباس پوشاننده عورت، عذر مکان به جهت نجس بودن آن، عذر فقدان آب برای وضو یا غسل، عذر بیماری تکرر ادرار یا مدفوع، عذر ناتوانی از ایستادن در نماز و عذر در افعال و شرایط حج و عمره.
[۲۵] حسینی، سیدمیرعبدالفتاح، العناوین الفقهیه، ج۱، ص۴۴۷-۴۴۸.    


بر اعتبار قاعدۀ یاد شده به ادله‌ای از جمله اطلاق کتاب و سنت در واجبات دارای وقت وسیع، لزوم عسر و حرج و نیز استصحاب بقای جواز مبادرت، قبل از عارض شدن عذر، استناد و استدلال شده است.
[۲۶] حسینی، سیدمیرعبدالفتاح، العناوین الفقهیه، ج۱، ص۴۴۸.    


۱. ↑ حسینی، سیدمیرعبدالفتاح، العناوین الفقهیه، ج۱، ص۴۴۵.    
۲. ↑ علامه حلی، مختلف الشیعه، ج۳، ص۳۱.    
۳. ↑ شهید اول، ذکری الشیعة، ج۲، ص۴۰۰-۴۰۱.    
۴. ↑ محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، ج۲، ص۲۷.    
۵. ↑ شهید ثانی، الروضة البهیه، ج۱، ص۷۵۳-۷۵۵.    
۶. ↑ حکیم، سیدمحسن، منهاج الصالحین، ج۱، ص۱۸۴.    
۷. ↑ خوئی، سیدالوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۱۱، ص۳۱۷.    
۸. ↑ علامه حلی، مختلف الشیعه، ج۳، ص۳۱.    
۹. ↑ شهید اول، ذکری الشیعة، ج۲، ص۴۰۰-۴۰۱.    
۱۰. ↑ محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، ج۲، ص۲۷.    
۱۱. ↑ شهید ثانی، الروضة البهیه، ج۱، ص۷۵۳-۷۵۵.    
۱۲. ↑ حکیم، سیدمحسن، منهاج الصالحین، ج۱، ص۱۸۴.    
۱۳. ↑ خوئی، سیدالوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۱۱، ص۳۱۷.    
۱۴. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۶، ص۳۲۸ - ۳۲۹.    
۱۵. ↑ علامه حلی، منتهی المطلب، ج۳، ص۵۱.    
۱۶. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۴، ص۳۶۵.    
۱۷. ↑ علم الهدی، سیدمرتضی، جمل العلم و العمل، ص۸۰.    
۱۸. ↑ دیلمی، حمزه بن عبدالعزیز، المراسم العلویة، ص۷۶.    
۱۹. ↑ انصاری، مرتضی، رسائل فقهیة، ص۲۳۱.    
۲۰. ↑ طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۲۶۹-۲۷۰.    
۲۱. ↑ نائینی، محمدحسین، کتاب الصلاة، ج۱، ص۱۱۸.    
۲۲. ↑ طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۲۶۹-۲۷۰.    
۲۳. ↑ اصفهانی، سیدابوالحسن، وسیلة النجاة، ص۱۲۷.    
۲۴. ↑ نائینی، محمدحسین، کتاب الصلاة، ج۱، ص۱۱۸.    
۲۵. ↑ حسینی، سیدمیرعبدالفتاح، العناوین الفقهیه، ج۱، ص۴۴۷-۴۴۸.    
۲۶. ↑ حسینی، سیدمیرعبدالفتاح، العناوین الفقهیه، ج۱، ص۴۴۸.    


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۶، ص۲۰۱.    


رده‌های این صفحه : حج | صلاة | طهارت | قواعد فقهی
جعبه ابزار