• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قاعده اذا تعذرت الحقیقه (مقاله‌دوم)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



قاعده عقلایى ترجیح معنای مجازی نزدیک تر به معنای حقیقی را قاعده «اذا تعذرت الحقیقه» گویند .



قاعده "اذا تعذرت الحقیقة فاقرب المجازات اولى " از قواعد عقلایى است که عرف عقلا در محاورات خود به آن تمسک نموده اند .


این قاعده به این معنا است که اگر در موردى اراده معنای حقیقی از لفظ متعذر باشد ، و آن لفظ داراى معانى مجازى متعددى هست ولى معلوم نباشد که در کدام یک از معانى استعمال شده است ، باید " اقرب المجازات الى الواقع "یعنى نزدیک ترین معنای مجازی به معنای حقیقی را بر گزید.


براى مثال، در روایات باب استصحاب آمده است: "لا تنقض الیقین بالشک " یقین را با شک نقض نکن؛ چون معنای حقیقی نقض، باز کردن و جدا کردن اجزاى چیزى است که محکم به هم متصل هستند. و از آن جا که یقین چیزى نیست که داراى هیئت اتصالى باشد تا بتوان استحکام آن را نقض نمود، اراده معنای حقیقی نقض متعذر است و "لا تنقض" در معنای مجازی استعمال شده است


نقض در محل بحث ، دو معنای مجازی دارد :


معناى مجازى اقرب: یعنى رفع امر ثابت و مستحکمى که اقتضاى ثبوت دارد، مانند زوجیت دایمى و ملکیت که در آن ها استعداد و اقتضاى بقا وجود دارد، مگر این که مثلا طلاق ى محقق شده و سبب از بین رفتن علقه زوجیت گردد .


معناى مجازى ابعد: یعنى مطلق رفع ید از چیزى و ترک عمل به آن، هر چند اقتضاى ثبوت نیز نداشته باشد، مانند زوجیت غیر دایم.


"شیخ انصاری" فرموده اند معنای مجازی اول به معناى حقیقى اقرب ـ نزدیک تر و مناسب تر ـ است سپس نتیجه مى گیرد که استصحاب آن گاه حجت است که متیقن، اقتضا و استعداد بقا را داشته باشد و شک در رافع باشد


انصارى ، مرتضى بن محمدامین ، فرائدالاصول ، ج ۲ ، ص ۵۷۴.
جزایری ، محمدجعفر ، منتهى الدرایة فى توضیح الکفایة ، ج ۷ ، ص ۱۰۶.
ذهنی تهرانی ، محمد جواد ، تحریرالفصول ، ج ۵ ، ص ۸۳۴-۸۳۵.
فاضل لنکرانی ، محمد ، ایضاح الکفایة ، ج ۵ ، ص ۲۴۸-۲۵۵.
آخوندخراسانى ، محمدکاظم بن حسین ، کفایة الاصول ، ص ۴۴۴.


مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی


رده‌های این صفحه : قواعد اصولی




جعبه ابزار