قاعدتان فقهیتان (جعفر سبحانی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«
قاعدتان فقهیتان (
اللاضرر و الرضاع)»، تقریرات درس استاد
جعفر سبحانی ، به قلم حسن مکی عاملی، به
زبان عربی است. در ابتدای اثر، تقریض استاد سبحانی بر تایید مطالب کتاب آمده است.
کتاب، متشکل از یک مقدمه و دو رساله است. رساله اول، در دو بخش کلی تنظیم شده که بخش اول، مختصر و بخش دوم، مفصل است. رساله دوم، نیز مشتمل بر یک مقدمه تفصیلی و پنج بخش است. شیوه نگارش مطالب، از دسته بندی خوبی برخوردار است و خواننده به خوبی می‌تواند بر مطلب احاطه یابد.
قاعده لاضرر، ابتدا در
قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفته است.
ضرر و
ضرار از فروع
ظلم و تعدی بر نفوس و حقوق و اموال بوده و لذا محکوم به
قبح عقلی و
حرمت شرعی است. در این بخش، پنج
آیه از قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفته و در آخر، چنین نتیجه گیری شده که از این آیات، یک
قاعده کلی «حرمت
ضرر و
ضرار» اثبات می‌شود؛ یعنی
ضرر زدن مکلف به فرد دیگر حرام است.
پس از آن، موضوع، در سنت مورد مطالعه قرار گرفته است. روایات حاکی از تحریم
ضرر و
ضرار به اقسام گوناگون است. نویسنده، تلاش کرده
روایات مختلف را از کتب فریقین گرد آورده و بررسی نماید. این دسته روایات، به چند بخش تقسیم شده است که به ترتیب عبارت است از:
۱. داستان ثمرة بن جندب؛
۲. روایاتی که مشتمل بر لفظ «
لاضرر و
لاضرار» است، جدای از قضیه ثمره؛
۳. روایاتی که تنها مشتمل بر لفظ «
الضرار» است.
نویسنده، سپس، با ذکر شواهد مختلفی از کتب
فقهی،
استدلال مشهور نسبت به
قاعده را مورد بررسی قرار داده است.
در مقدمه رساله «الرضاع»، ابتدا معنای لغوی و اصطلاحی آمده است. رضاع در لغت به معنای شیر خوردن کودک از
پستان مادر، شیردادن
زن باردار به کودک و بچه
شیرخوار را به
دایه دادن آمده است. پس از آن توضیح
قاعده و مطالب دیگری تبیین شده است.
متن رساله، مشتمل بر شرایط مختلف رضاع می‌باشد که عناوین آن عبارت است از:
۱. شیر زن، از حمل مشروع حاصل شده باشد؛
۲. شیرخواری به طور مستقیم و بدون واسطه صورت گیرد؛
۳. کیفیت رضاع و اینکه طفل لااقل یک شبانه روز و یا پانزده دفعه متوالی شیر کامل خورده باشد؛
۴. شیر خوردن طفل قبل از اتمام دو سال از تولد او باشد؛
۵. مقدار شیری که طفل خورده، از یک
زن و
شوهر باشد.
در انتهای اثر، فهرست تفصیلی مطالب هر رساله به تفکیک آمده است. در پانوشت صفحات، آدرس دیدگاه نویسنده پیرامون برخی مطالب و آدرس منابع آمده است.
نرم افزار جامع اصول
فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
