فَضَّلَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فَضَّلَ:(فَضَّلَ اللّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ) «فَضَّلَ» از مادّه
فَضْل (به فتح فاء و سکون ضاد) به معنای
زیادت است. و «تفضيل» به معنای برترى بخشيدن كسى يا چيزى را بر ديگرى است.
اين آيه تصريح مى‌كند كه مقام سرپرستى بايد به
مرد داده شود (اشتباه نشود منظور از اين تعبير،
استبداد و تعدى نيست، بلكه منظور رهبرى واحد با توجه به مسئوليت‌ها و مشورت‌هاى لازم است). اين مسئله در دنياى امروز بيش از هر
زمان روشن است كه اگر هيئتى (حتى يک هيئت دو نفرى) مأمور انجام كارى شود حتما بايد يكى از آن دو، «رئيس» و ديگرى «معاون يا عضو» باشد وگرنه هرج و مرج در كار آن‌ها پيدا مى‌شود، سرپرستى مرد در خانواده نيز از همين قبيل است.
به موردی از کاربرد «فَضَّلَ» در قرآن، اشاره می‌شود:
(الرِّجالُ قَوّامونَ عَلَى النِّساء بِما فَضَّلَ اللّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَ بِما أَنفَقواْ مِنْ أَمْوالِهِمْ فَالصّالِحاتُ قانِتاتٌ حافِظاتٌ لِّلْغَيْبِ بِما حَفِظَ اللّهُ وَ اللاّتي تَخافونَ نُشوزَهُنَّ فَعِظوهُنَّ وَ اهْجُروهُنَّ في الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلا تَبْغواْ عَلَيْهِنَّ سَبيلًا إِنَّ اللّهَ كانَ عَلِيًّا كَبيرًا) «مردان، سرپرست و نگهبان زنانند، بخاطر برتری‌هايى كه
خداوند (از نظر نظام اجتماع براى بعضى نسبت به بعضى ديگر قرار داده است، و بخاطر هزينه‌هايى كه از اموالشان در مورد زنان مى‌كنند. و زنان شايسته، زنانى هستند كه متواضعند، و در غياب
همسر خود، اسرار و حقوق او را، در مقابل حقوقى كه خدا براى آنان قرار داده،
حفظ مى‌كنند. و زنانى را كه از سركشى و مخالفتشان بيم داريد،
پند و اندرز دهيد؛ و اگر مؤثر واقع نشد، در بستر از آن‌ها دورى نماييد؛ و اگر راهى جز شدت عمل نبود آن‌ها را تنبيه كنيد. اگر از شما پيروى كردند، راهى براى تعدّى بر آن‌ها نجوييد. بدانيد خداوند، بلند مرتبه و بزرگ است. و
قدرت او، بالاترين قدرت‌هاست).»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(الرِّجالُ قَوّامونَ عَلَى النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقوا مِنْ أَمْوالِهِمْ) کلمه (قوام) كه در اين آيه آمده از ماده
قیام است، كه به معناى اداره
امر معاش است، و مراد از
فضیلت مردان، زيادتر بودن نيروى تعقل در مردان است، چون
حیات مرد، تعقلى و حيات
زن عاطفى و احساسى است، و ما اگر اين وضع خلقتى مرد و زن را و آن وضع تشريعى در تقسيم مسئوليت اداره
زندگی را به دقت در نظر بگيريم، آن‌گاه با
ثروت موجود در
دنیا كه هر
زمان از نسل حاضر به نسل آينده در انتقال است مقايسه كنيم، مى‌بينيم اينكه
اسلام تدبیر و اداره دو ثلث ثروت دنيا را به عهده مردان، و تدبير يک ثلث آن را به عهده زنان گذاشته، و در نتيجه تدبير تعقل را بر تدبير احساس برترى و تقدم داده، صلاح امر مجتمع و
سعادت زندگى
بشر را در نظر گرفته است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «فضل»، ج۳، ص ۴۶۸.
