فَصْلَ الْخِطٰابِ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فَصْلَ الْخِطٰابِ:(آتَيْناهُ الْحِكْمَةَ وَ فَصْلَ الْخِطابِ) «فَصْلَ الْخِطٰابِ» (به فتح فاء و سکون صاد) به معنای
داوری عادلانه است.
از اين جمله تعبير به «
داوری» شده است، چرا كه «
خطاب» همان گفتگوهاى طرفين
نزاع است و «
فصل» به معنى
قطع و جدايى است و مى‌دانيم گفتگوهاى صاحبان نزاع هنگامى قطع خواهد شد كه داورى صحيحى بين آن‌ها بشود، لذا اين تعبير به معنى
قضاوت عادلانه آمده است. جمله مذكور آخرين
نعمت بزرگ
خداوند بر
داود (علیه‌السلام) است، مى‌فرمايد: «ما به او
علم قضا و داورى صحيح و عادلانه داديم.»
به موردی از کاربرد «فَصْلَ الْخِطٰابِ» در قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ شَدَدْنا مُلْكَهُ وَ آتَيْناهُ الْحِكْمَةَ وَ فَصْلَ الْخِطابِ) «و
حکومت او را
استحکام بخشيديم؛ هم
دانش به او داديم و هم داورى عادلانه.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
کلمه فصل الخطاب به معناى آن است كه
انسان قدرت تجزیه و
تحلیل يک كلام را داشته باشد، و بتواند آن را
تفکیک كند و حق آن را از باطلش جدا كند. و اين معنا با قضاوت صحيح در بين دو نفر متخاصم نيز منطبق است. بعضى از مفسرين گفته‌اند: مراد از فصل الخطاب كلامى است متوسط بين ايجاز و اطناب، يعنى كلامى كه بسيار كوتاه نباشد به حدى كه معنا را نرساند و آن قدر هم طولانى نباشد كه شنونده را خسته كند . بعضى ديگر گفته‌اند: مراد از آن، جمله اما بعد است، كه قبل از سخن مى‌آورند، چون اولين كسى كه اين رسم را باب كرد داوود (علیه‌السلام) بود. ولى آيه بعدى كه مى‌فرمايد:
(وَ هَلْ أَتاكَ نَبَأُ الْخَصْمِ) مؤيد همان معنايى است كه ما براى فصل الخطاب كرديم.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «فصل الخطاب»، ج۳، ص ۴۶۴.
