• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فَحْل (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: مرء (مفردات‌ قرآن).


فَحْل (به فتح فاء و سکون حاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای جنس «مذکر» است. این واژه به همراه مشتقاتش هفت بار در «نهج البلاغه» آمده است.



فَحْل به معنای جنس «مذکر» است. «الْفَحْلُ الذكر من كلّ حيوان» . جمع آن أَفْحُلٌ، فُحُولَةٌ و فِحَالَةٌ است . استفحال به معنى اشتداد و سخت شدن است.


امیرالمومنین (علیه‌السلام) در خطبه ای درباره شیطان و شدت سلطه ی آن اینطور میفرمایند: «فَاحْذَرُوا عَدُوَّ اللهِ ... اسْتَفْحَلَ سُلْطَانُهُ عَلَيْكُمْ، وَ دَلَفَ بِجُنُودِهِ نَحْوَ كُمْ» «بندگان خدا از دشمن خدا بترسيد قدرتش بر شما بيشتر شده و لشكريانش را به سوى شما روان كرده است». (شرح‌های خطبه: )
در توصیف خشکی های زمین و ارتباط آنها با دریاها این عبارت را در مورد امواج بکار برده اند: «أَمْوَاج مُسْتَفْحِلَة» «يعنى امواج شديد» (شرح‌های خطبه: )
در حکمتی که در مورد نگاه کردن مردان به زنان نامحرم است از این عبارت استفاده کرده اند: «إِنَّ أَبْصَار هذِهِ الْفُحُولِ طَوَامِحُ» «چشم‌های این مردان نافرمان و سرکش است» (شرح‌های خطبه: )
در مورد طاووس مذکر این عبارت را به کار برده اند: «الْفُحُولِ الْمُغْتَلِمَةِ» يعنى «نرهاى پر شهوت». (شرح‌های خطبه: )
و در خطبه ای که درباره جهاد مسلمين با کفار در زمان رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است این طور می فرمایند: «وَ لَقَدْ كَانَ الرَّجُلُ مِنَّا وَ الاْخَرُ مِنْ عَدُوِّنا يَتَصَاوَلاَنِ تَصَاوُلَ الْفَحْلَيْنِ، يَتَخَالَسَانِ أَنْفُسَهُمَا، أيُّهُمَا يَسْقِي صَاحِبَهُ كَأْسَ المَنُونِ» «در میدان جنگ مردی از ما و مردی از دشمنان مانند دو شتر نر به همدیگر حمله می‌کردند هر یک اختلاس روح دیگری را می‌طلبید که کدام به رفیقش شربت مرگ را بخوراند.» (شرح‌های خطبه: )


از این ماده ۷ مورد در «نهج» آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۸۰۵.    
۲. النجم طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۵، ص۴۳۹.    
۳. النجم طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۵، ص۴۳۹.    
۴. النجم طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۵، ص۴۳۹.    
۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۴۵۱، خطبه۱۹۲.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۲، ص۱۶۴، خطبه۱۸۷.    
۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۸۸، خطبه۱۹۲.    
۸. شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۴۹، خطبه۱۹۲.    
۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۱۸.    
۱۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۳۱.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۷، ص۳۷۴.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۲۸۹.    
۱۳. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۱۴۲.    
۱۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۱۹۶، خطبه۹۰.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۱، ص۱۷۲، خطبه۸۹.    
۱۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۳۱، خطبه۹۱.    
۱۷. شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۸۹، خطبه۹۱.    
۱۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۷۰.    
۱۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۶۸.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۴، ص۱۴۰.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۹.    
۲۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۴۳۸.    
۲۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۸۸۱، حکمت۴۱۰.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۳، ص۲۵۳، حکمت۴۲۰.    
۲۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۵۰، حکمت۴۲۰.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۴۱.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۴۵.    
۲۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۵۴.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۵، ص۳۸۹.    
۳۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۴۹۹.    
۳۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۲۰، ص۶۳.    
۳۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۳۶۳، خطبه۱۶۵.    
۳۳. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۲، ص۸۸، خطبه۱۶۳.    
۳۴. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۳۷، خطبه۱۶۵.    
۳۵. شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۶۳، خطبه۱۶۵.    
۳۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۵۹.    
۳۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۶۲.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۶، ص۳۷۰.    
۳۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۵۵.    
۴۰. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۶۹.    
۴۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۱۱۶، خطبه۵۵.    
۴۲. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۱، ص۱۰۰، خطبه۵۶.    
۴۳. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۹۲، خطبه۵۶.    
۴۴. شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۱۷، خطبه۵۶.    
۴۵. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۱۴.    
۴۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۱۶.    
۴۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۲، ص۶۳۰.    
۴۸. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۳۲.    
۴۹. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۴.    
۵۰. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۱۹۶، خطبه۹۰.    
۵۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۴۵۱، خطبه۱۹۲.    



بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله « فحل »، ج۲، ص۸۰۵.    






جعبه ابزار