فَحشاء و مُنکَر (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فَحشاء و مُنکَر:(تَنْهَى عَنِ الْفَحْشاء وَ الْمُنكَرِ) «فَحشاء و مُنکَر»•
فَحشاء از مادّه
فُحْش (به ضم فاء
و سکون حاء) به معنای كار بسيار زشت است.
•
مُنکَر (به ضم میم
و سکون نون
و فتح کاف) به معنای ناشناخته، در مقابل
معروف است
و منظور از آن
معصیت است.
درباره فرق ميان اين دو واژه مى‌توان گفت: «
فحشاء»
اشاره به گناهان بزرگ
و پنهانى،
و «
منکر» گناهان بزرگ آشكار است.
و يا
فحشاء گناهانى است كه بر اثر غلبه قواى شهويّه،
و منكر براثر قوّه غضبيّه صورت مى‌گيرد.
به موردی از کاربرد «
فَحشاء و مُنکَر» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(اتْلُ ما أوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتابِ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشاء وَ الْمُنكَرِ وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ ما تَصْنَعونَ) «آن‌چه را از كتاب آسمانى به تو
وحی شده
تلاوت كن،
و نماز را برپا دار، كه نماز
انسان را از زشتی‌ها
و اعمال ناپسند باز مى‌دارد،
و ياد خدا بزرگ‌تر
و برتر است؛
و خداوند آن‌چه را انجام مى‌دهيد مى‌داند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند: ظاهر سياق آيه
(وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ) برمى‌آيد كه جمله
(وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ) متصل به آن است،
و اثر ديگرى از نماز را بيان مى‌كند،
و اين‌كه آن
اثر، بزرگ‌تر از اثر قبلى است، در نتيجه جمله
(وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ) به منزله ترقى دادن مطلب است،
و البته منظور از
ذکر در آن جمله نيز همان ذكر قلبى است، كه گفتيم از نماز حاصل مى‌شود.
پس گويا فرموده: نماز بگزار تا تو را از
فحشاء و منكر باز بدارد، بلكه آن‌چه عايد تو مى‌كند بيش از اين حرف‌ها است، چون مهم‌تر از
نهی از
فحشاء و منكر اين است كه: تو را به ياد خدا مى‌اندازد،
و اين مهم‌تر است، براى اين‌كه ذكر خدا بزرگ‌ترين خيرى است كه ممكن است به يک انسان برسد، چون ذكر خدا كليد همه خيرات است،
و نهى از
فحشاء و منكرات نسبت به آن فايده‌اى جزئى است.
البته اين احتمال هم هست كه مراد از ذكر همان اذكار زبانى نماز باشد، ولى در اين صورت باز هم جمله مذكور در معناى ترقى است، چون معناى آيه اين مى‌شود: نماز بخوان، تا تو را از
فحشاء و منكر بازدارد، بلكه همان اذكارى كه در نماز است،
و يا خود نماز، مهم‌تر از آن بازدارى است، چون بازدارى مذكور يكى از آثار
نیک ذكر است،
و به هر تقدير كلمه ذكر اللَّه بنا بر هر دو احتمال، مصدرى است كه اضافه به مفعول خود شده،
و آن چيزى كه ذكر اللَّه از آن بزرگ‌تر است عبارت است از نهى از
فحشاء و منكر.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «فحشاء و منکر»، ج۳، ص ۴۱۷.
