فواید اختلاف قرائات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فواید اختلاف قرائات،
آثار مثبت تعدد
قرائات است.
دانشمندان
علوم قرآنی گفته‌اند اختلاف قرائت‌ها اگر سبب
تضاد یا
تنافض نشود، فوایدی دارد؛ از جمله:
زبان و گویش‌های مردم متفاوت است و اگر
خداوند متعالی
مردم را به قرائت قرآن به یک
لهجه امر می‌کرد، مردم در
تلاوت قرآن دچار مشکل می‌شدند و قرائت قرآن برای عده‌ای جز با
ریاضت و
ممارست زیاد، ممکن نمی‌شد. از طرف دیگر،
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم مامور به
تبلیغ احکام به همه عالمیان بود؛ لذا خواست بر
امت خویش سخت نگیرد و برای تلاوت قرآن کریم بیش از یک قرائت را
مجاز اعلام کرد؛ زیرا خداوند متعالی
بشر را به احکام طاقت فرسا
تکلیف نمی‌کند و در تلاوت قرآن نیز مبنا بر سخت نگرفتن بر امت است.
از فواید اختلاف در قرائت‌ها، بیان
حکم مورد
اجماع و اتفاق
فقها است.
ابن جزری می‌گوید
سعد بن ابی وقاص و غیر او در آیه: (وان کان رجل یورث کلالة او امراة وله اخ او اخت فلکل واحد منهما السدس)
می‌خواندند: «وله اخ او اخت من‌ام» اما عبارت «من‌ام» در قرائت دیگران نیامده است. قرائت مورد بحث نشان می‌دهد منظور از «اخ» و «اخت»
برادر و
خواهر مادری است که مورد اجماع علما است.
از فواید اختلاف قرائت‌ها،
ترجیح یکی از دو حکم مورد اختلاف است؛ مانند: قرائت (او تحریر رقبة)
که در برخی از قرائت‌ها کلمه «مؤمنة» اضافه شده است. آیه درباره
کفاره قسم و امثال آن است و با چنین قرائتی به دست می‌آید یکی از
شرایط برده‌ای که باید به دلیل مخالفت قسم آزاد شود،
ایمان و
اسلام است و آزاد کردن
برده کافر نمی‌تواند کفاره مخالفت قسم باشد. اما بنابر قرائت دیگر، این
شرط منتفی است.
شافعی «ایمان» را شرط دانسته است؛ ولی
ابو حنیفه همانند دانشمندان
شیعی ایمان را شرط نمی‌داند.
از فواید دیگر اختلاف قرائات، جمع میان دو حکم مختلف است؛ مانند: قرائت (ولا تقربوهن حتی یطهرن)
که «یطهرن» به تشدید و تخفیف «ط» و «ه» قرائت شده است که در صورت دوم (تخفیف) عمل زناشویی با
زن حائض مادامی که عادت او قطع نشود و
غسل ننماید
جایز نیست؛ ولی در صورت اول (تشدید) عمل زناشویی با قطع شدن
عادت و پیش از غسل، جایز است.
گاهی برخی قرائت‌ها سبب روشن شدن
معنای لفظی است که نزد
مسلمانان مبهم بود مثل قرائت
ابن مسعود (کالصوف) در آیه:
(وتکون الجبال کالعهن).
به طور کلی از فواید این قرائت‌ها نمایش بهترین نوع
بلاغت و کمال
اعجاز و
حسن ایجاز قرآن کریم است؛ چون با وجود تنوع و اختلاف،
تضاد و تناقضی در قرآن راه نیافته است.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «فواید اختلاف قرائات».
