• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فلسفه مرثیه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مرثیه و عزاداری در مصائب ائمه (علیهم‌السّلام) بیانگر میزان علاقه و ارادت به آنان و یک حرکت اجتماعی بر ضد ظلم و جور و احیاء عدل و سنّت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است.


گریه و خنده از عوارض وجودی انسان است، که بسیاری از حالات روحی و درونی انسان در این دو، بروز و ظهور پیدا می‌کنند و فطرت انسان بر این نهاده شده که در هنگام از دست دادن محبوب،‌ اندوهگین و در هنگام شادی آنها، خشنود می‌شود.
[۱] سبحانی، جعفر، بحوث قرآنیه فی توحید و الشرک، مؤسسه امام صادق (علیه‌السّلام)، ۱۴۱۹، چاپ اول، ص۱۴۰.    
و غالباً این‌ اندوه و شادی باعث بروز گریه و خنده می‌شوند.
و دین مبین اسلام که قوانین آن با فطرت مطابق است (فطرة اللّه التی فطر الناس علیها
[۲] روم/سوره۳۰، آیه۳۰.    
) بر این امر صحّه گذاشته و پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و صحابه ایشان به خاطر از دست دادن عزیزان خود غمگین می‌شدند و گریه می‌کردند که موارد متعددِ آن در متون شیعه و اهل سنت نقل شده، از جمله گریه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) برای پسرش ابراهیم
[۳] نیسابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴، ص۱۸۰۸، ح ۲۳۱۵.    
[۴] بخاری، محمد بن إسماعیل، صحیح بخاری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۲، ص۸۳.    
یا برای فاطمه بنت اسد.
[۵] حاکم نیشابوری، محمد بن عبد الله، مستدرک علی الصحیحین، بیروت، دار المعرفة، ج۳، ص۱۱۶.    


حال اگر ما شیعیان در مصیبت ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) مرثیه، عزاداری و گریه می‌کنیم به این دلیل است که آنان محبوب ما هستند و تار و پود وجودمان، با عشق و محبّت آنان عجین شده و این اظهار محبت در حقیقت اداء حق رسالت است چرا که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در ازای رسالت و هدایتگری خویش، فقط مودتِ ذی القربی را طلب نموده‌اند: «قل لا اسئلکم علیه اجراً الا المودة فی القربی». با توجه به این که خودِ اهل سنت گفته‌اند که منظور از قربی فاطمه (علیهاالسّلام)، علی (علیه‌السّلام) و فرزندان آن‌هاست.
[۶] طبرانی، سلیمان بن أحمد، معجم کبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ ۲، ۱۴۰۴، ج۳، ص۴۷، ح ۲۶۴۱.    
[۷] فخر رازی، محمد بن عمر، تفسیر کبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۲۷، ص۵۹۵.    
[۸] هیثمی، نور الدین، مجمع الزوائد، بیروت، دارالکتب العربی، چاپ سوم، ج۷، ص۱۰۳.    
[۹] زمخشری، محمود بن عمرو، کشاف، دارالکتب العربی، ج۴، ص۲۱۹-۲۲۰.    

و محبّ واقعی کسی است که در شادی آنان مسرور و در مصیبت آنان‌ اندوهگین باشد و این اختصاص به زمان رسول اللّه (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ندارد، بلکه برای تمام ازمنه و کل مسلمانان ثابت است و هر مسلمانی در هر کجا و هر زمان موظّف به اداء حق رسالت است.

و حتی در عزای امام حسین (علیه‌السّلام) به خاطر ضایع شدن اجر رسالت و جاری شدن ظلم و جور در حق اهل بیت (علیهم‌السّلام) و ذوی القربی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آسمان و زمین گریستند و این مطلب را مفسرین شیعه و اهل سنّت در ذیل آیه «فما بکت علیهم السماء و الارض و ما کانوا منظرین» ذکر کرده‌اند.
[۱۰] قرطبی، محمد بن أحمد، تفسیر قرطبی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۱۶، ص۱۴۱.    
[۱۱] ابن کثیر، إسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۰۲ ه، ج۴، ص۱۵۴.    
[۱۲] طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۰۷، ج۲۲، ص۳۳.    

هم چنین از رسول گرامی‌ اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل شده: «الزموا مودتنا اهل البیت فانه من لقی اللّه و هو یحبّنا دخل الجنّة بشفاعتنا»؛
[۱۳] هیتمی، أحمد بن محمد، صواعق المحرقه، باب ۱۱، فصل ۱، مقصد ۲، ج۲، ص۴۹۸.    
[۱۴] هیثمی، نور الدین، مجمع الزوائد، بیروت، دارالکتب العربی، چاپ سوم، ج۹، ص۱۷۲.    
[۱۵] طبرانی، سلیمان بن أحمد، معجم الاوسط، ریاض، مکتبة المعارف، چاپ اول، ۱۴۰۷ ه، ج۲، ص۳۶۰، ح ۲۲۳۰.    
«همیشه با مودت ما اهل بیت همراه باشید، پس کسی که در روز قیامت خداوند را ملاقات کند در حالی که ما را دوست بدارد به واسطه شفاعت ما داخل بهشت خواهد شد.»
و به قول شافعی:
یا اهل بیت رسول اللّه حبکم•فرض من اللّه فی القرآن انزله
[۱۶] قندوزی حنفی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة، دار الاسوة، چاپ اول، ۱۴۱۶، ج۳، ص۱۰۳.    


نکته دیگر اینکه مرثیه و عزاداری در مصائب ائمه (علیهم‌السّلام) در واقع یک حرکت اجتماعی بر ضد ظلم و جور و احیاء عدل و سنّت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است چرا که بنی امیّه که به گفته خود اهل سنت، از طرف پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، «شر الملوک» نامیده شدند
[۱۷] ترمذی، محمد بن عیسی، سنن ترمذی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴، ص۵۰۳، ح ۲۲۲۶.    

و هم چنین بنی عباس، با خیانت‌ها و ستم‌هایی که در حق اهل بیت (علیهم‌السّلام) روا داشتند اجر رسالت را ضایع نمودند و مسیر اسلام را منحرف ساختند و عزاداری شیعیان در حقیقت اظهار برائت از ستمگران زمان و زنده کردن ارزشهاست و یکی از نمونه‌های بارز آن انقلاب اسلامی ایران است که مردم با الهام از مکتب عاشورا و قیام امام حسین (علیه‌السّلام) بر علیه حاکمان جور قیام نمودند و به ارزش‌های اسلامی‌ جان تازه‌ای بخشیدند.

۱. ↑ سبحانی، جعفر، بحوث قرآنیه فی توحید و الشرک، مؤسسه امام صادق (علیه‌السّلام)، ۱۴۱۹، چاپ اول، ص۱۴۰.    
۲. ↑ روم/سوره۳۰، آیه۳۰.    
۳. ↑ نیسابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴، ص۱۸۰۸، ح ۲۳۱۵.    
۴. ↑ بخاری، محمد بن إسماعیل، صحیح بخاری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۲، ص۸۳.    
۵. ↑ حاکم نیشابوری، محمد بن عبد الله، مستدرک علی الصحیحین، بیروت، دار المعرفة، ج۳، ص۱۱۶.    
۶. ↑ طبرانی، سلیمان بن أحمد، معجم کبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ ۲، ۱۴۰۴، ج۳، ص۴۷، ح ۲۶۴۱.    
۷. ↑ فخر رازی، محمد بن عمر، تفسیر کبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۲۷، ص۵۹۵.    
۸. ↑ هیثمی، نور الدین، مجمع الزوائد، بیروت، دارالکتب العربی، چاپ سوم، ج۷، ص۱۰۳.    
۹. ↑ زمخشری، محمود بن عمرو، کشاف، دارالکتب العربی، ج۴، ص۲۱۹-۲۲۰.    
۱۰. ↑ قرطبی، محمد بن أحمد، تفسیر قرطبی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۱۶، ص۱۴۱.    
۱۱. ↑ ابن کثیر، إسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۰۲ ه، ج۴، ص۱۵۴.    
۱۲. ↑ طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۰۷، ج۲۲، ص۳۳.    
۱۳. ↑ هیتمی، أحمد بن محمد، صواعق المحرقه، باب ۱۱، فصل ۱، مقصد ۲، ج۲، ص۴۹۸.    
۱۴. ↑ هیثمی، نور الدین، مجمع الزوائد، بیروت، دارالکتب العربی، چاپ سوم، ج۹، ص۱۷۲.    
۱۵. ↑ طبرانی، سلیمان بن أحمد، معجم الاوسط، ریاض، مکتبة المعارف، چاپ اول، ۱۴۰۷ ه، ج۲، ص۳۶۰، ح ۲۲۳۰.    
۱۶. ↑ قندوزی حنفی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة، دار الاسوة، چاپ اول، ۱۴۱۶، ج۳، ص۱۰۳.    
۱۷. ↑ ترمذی، محمد بن عیسی، سنن ترمذی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴، ص۵۰۳، ح ۲۲۲۶.    


سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «فلسفه مرثیه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۴/۲۶.    

رده‌های این صفحه : مقالات اندیشه قم
جعبه ابزار