فطرت (فرهنگ‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از عناوین و موضوعات مطرح شده در
آیات قرآن، «
فطرت» است.
فطرت، حالت اوّليّه‌اى است كه
انسان بر آن آفريده شده است
و در اصطلاح، توان معرفتى انسان است كه از جانب خدا در او نهاده شده
و نيز چيزى است كه سبب رهنمون شدن او به تكميل نواقص و كاستيها و برطرف كردن نيازهاى او مى‌شود و عامل تشخيص منافع از مضار در زندگى است.
امام خمینی به حقیقت انسان و توجه به ساحت وجودی و مراتب نفس و تاکید بر
فطرت به‌عنوان حقیقت وجودی انسان، متاثر از آموزه‌های
قرآنی است. امام خمینی با استفاده از دستگاه حکمت صدرایی و با ایجاد نوآوری در آن، انسان را در نظام معنایی
قرآن مورد بررسی قرار داده، و در این زمینه، مدح‌ها را ناظر بر
فطرت انسان و نکوهش‌ها را مربوط به طبیعت انسان می‌داند و در توضیح
فطرت انسان، اصل و اساس
فطرتی را که محکوم احکام طبیعت نشده است،
فطرت مخموره تعبیر می‌کند و معتقد است
فطرت مخموره غیر از
فطرت محجوبه است و محکوم احکام طبیعت نشده و وجهه روحانیت و نورانیت آن باقی است؛ زیرا اگر
فطرت متوجه به طبیعت شد و محکوم به احکام آن گردید و محجوب از عالم اصلی شد، مبداء تمام
شرور و منشا جمیع شقاوت‌ها و بدبختی است.
ایشان معتقد است اگر حجاب از
فطرت انسانی برداشته شود، کمال مطلق در انسان آشکار خواهد شد و اگر
فطرت الله به همان‌طور که به ید قدرت الهی تخمیر شده متجلی به روحانیت خود باشد، این
فطرت مبدا و منشا خیرات و سعادت است.
امام خمینی چند اثر برای
فطرت محجوبه برمی‌شمارد از جمله: مشغول‌شدن به عالم ظلمانی و غالب شدن سلطان
شهوت، غضب و شیطنت در انسان که او را از عالم روحانی منقطع کرده، وهم و خیال با حال را بر او حاکم می‌کند.
همچنین محروم شدن از
شفاعت شافعان از جمله آثار
فطرت محجوبه است؛ زیرا شفاعت شافعان در صورتی شامل انسان می‌شود که نور
فطرت به‌کلی خاموش نشود. اگر نور
فطرت باقی باشد با نور شفیع همراه می‌گردد و سبب نجات انسان می‌شود، اما اگر
فطرت توحید از دست برود و به‌جای آن شرک و کفر جایگزین گردد، دیگر شفاعت شافعان نصیب انسان نمی‌شود و انسان در عذاب الهی جاودانه خواهد شد.
در اين عنوان آیاتی معرفی می‌شوند که در آن‌ها از واژه «
فطر» و آياتى كه بر آن دلالت دارد، استفاده شده است.
آثار فطرت (قرآن)،
احتجاج به فطرت (قرآن)،
بازگشت به فطرت (قرآن)،
بیداری فطرت (قرآن)،
تغییرناپذیری فطرت (قرآن)،
شیطان و فطرت (قرآن)،
غفلت از فطرت (قرآن)،
فطرت توحیدی (قرآن)،
فطرت و دین (قرآن)،
فطریات (قرآن)،
قرآن و فطرت (قرآن).
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۲، ص۲۶۷، برگرفته از مقاله «فطرت». •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
