فضایل اولیاءالله (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

قرآن براى اولیاء اللّه، ويژگيهاى گوناگونى برشمرده است. مجموع اين ويژگيها از مختصات اولياءاللّه است، بنابراين وجود برخى از آنها در غير ايشان نيز امكان‌پذير است.

---

در دل اولیای الهی هیچ گونه خوف و حزنی از غیر خدا نیست: «الا ان اولیاء الله لا خوف علیهم و لا هم یحزنون». انسان از چیزی که ممکن است به او آسیبی برساند می‌هراسد و برای از دست دادن چیزی که آن را دوست دارد یا تحقق چیزی که آن را نمی‌پسندد اندوهگین می‌شود و این در صورتی است که برای خود نسبت به چیزی که برای آن می‌ترسد یا برای از دست دادن آن اندوهگین می‌شود، مالکیت یا حقی قائل باشد، لیکن اولیاء الله به سبب بهره مندی از توحید کامل، خداوند را مالک مطلق همه چیز می‌دانند، به گونه‌ای که هیچ کس در مالکیت چیزی شریک خداوند نیست، بنابراین، اولیای الهی برای خود نسبت به چیزی مالکیت یا حقی قائل نیستند تا بر اثر آن بترسند یا اندوهگین شوند. گفته شده: لازمه ترسیدن از چیزی یا اندوهگین شدن برای چیزی، تصور آن چیز است. در حالی که اولیاء الله به سبب استغراق در نور جلال الهی از غیر خدا غافل‌اند، بنابراین وجود ترس و اندوه در آنها غیر ممکن است. برخی نیز گفته‌اند: چون اولیاء الله در ذات الهی فانی گشته‌اند، دیگر برای آنها غایتی بالاتر از آنچه بدان رسیده‌اند وجود ندارد تا بر اثر آن بترسند یا اندوهگین شوند. برخی از مفسران نبودن ترس و اندوه در اولیاء الله را مربوط به آخرت دانسته‌اند ؛ ولی آیه ۶۲ سوره یونس مطلق است و دنیا را نیز شامل می‌شود و مقید کردن آن به آخرت هیچ دلیلی ندارد. بر اساس آیات دیگری، اولیاء الله از پروردگار می‌ترسند؛ مانند: «انا نخاف من ربنا» و «انما یخشی الله من عباده العلمـؤا»، بنابراین نبودن ترس در ایشان نسبت به غیر خداست؛ اما ترس از خدا از صفات اولیاء الله است، چنان که اندوه برای از دست دادن کرامت الهی نیز از ویژگیهای آنان است. نبودن ترس و اندوه از غیر خداوند در اولیاء الله باعث می‌شود که امنیت و آرامش واقعی بر وجود آنها حکمفرما شود.

---

قرآن خطاب به یهودیان می‌گوید: اگر گمان می‌کنید تنها شما اولیای الهی هستید پس آرزوی مرگ کنید، اگر در این ادعا صادقید: «قل یـایها الذین هادوا ان زعمتم انکم اولیاء لله من دون الناس فتمنوا الموت ان کنتم صـدقین». یهودیان ادعا داشتند که فرزندان و دوستان خدا بود، جهان آخرت ویژه آنهاست و هیچ کس وارد بهشت نمی‌شود، مگر آنکه یهودی باشد، بنابراین اگر یهودیان در این ادعای خود راستگو بودند باید آرزوی مرگ می‌کردند، زیرا انسان اگر ولی کسی باشد ملاقات با او را دوست دارد و کسی که یقین دارد ولی خدا بوده، بهشت مخصوص اوست و بین او و رسیدن به لقای الهی و بهشت کرامت چیزی جز مرگ فاصله نیست، آرزوی مرگ می‌کند. امیرمؤمنان، علی علیه‌السّلام فرموده است: به خدا سوگند انس علی بن ابی طالب به مرگ بیشتر از انس طفل به سینه مادر خویش است. در روایت دیگری نیز آمده است که اولیاء الله آرزوی مرگ دارند.

---

ایمان، از علایم اولیاءالله است.
الا ان اولیآء الله... • الذین ءامنوا...(برداشت بر این اساس است که «الذین آمنوا» صفت «اولیاءالله» باشد.)
ایمان، زمینه ساز برخورداری اولیاءالله از بشارت‌های الهی می باشد. الا ان اولیآء الله... • الذین ءامنوا... لهم البشری...با توجه به نفی هرگونه ترس و اندوهی از اولیاء الله استفاده می‌شود که ایمان آنان آن مرتبه از ایمان است که آنها را به عبودیت و مملوکیت محض می‌رساند، به گونه‌ای که درمی یابند مالکیت ویژه خداست و آنها نمی‌توانند مالک چیزی باشند تا برای آن ترسیده یا از فقدان آن اندوهگین شوند.

---

پرهیزکاری، از نشانه‌های اولیاءالله می باشد.الا ان اولیآء الله... • الذین ءامنوا وکانوا یتقون.
تقوا، زمینه ساز برخورداری اولیاءالله از بشارت‌های الهی است. الا ان اولیآء الله... • الذین ءامنوا وکانوا یتقون• لهم البشری...
رعایت مستمر تقوای الهی، زمینه ساز رسیدن به مقام ولی اللهی می شود. الا ان اولیآء الله لا خوف علیهم ولا هم یحزنون• الذین ءامنوا وکانوا یتقون.
برخی گفته‌اند: تقوا سه مرتبه دارد: دوری از شرک، اجتناب از هرگونه گناه و معصیتی، اعم از فعل و ترک، و تبتل و انقطاع کامل به خدا و دوری از هر چیزی که باطن انسان را از خدا بازدارد و مقصود از تقوا در آیه فوق مرتبه سوم است. البته این مرتبه شامل دو مرتبه پیش از خود نیز می‌شود.
برخی مراد از ایمان در این آیه را کمال حال قوه نظریه و مراد از تقوا را کمال حال قوه عملیه دانسته‌اند.

---

رستگاری بزرگ اولیای خدا، در پرتو ایمان و تقوا، فضیلتی برای آنان به شمار می آید.
الا ان اولیآء الله لا خوف علیهم ولا هم یحزنون• الذین ءامنوا وکانوا یتقون• لهم البشری فی الحیوة الدنیا وفی الاخرة لاتبدیل لکلمـت الله ذلک هو الفوز العظیم.

---

افزون بر قرآن، در روایات نیز به برخی از ویژگیهای اولیاء الله اشاره شده است؛ مانند اینکه دیدار آنان انسان را به یاد خدا می‌اندازد و دوستی آنان با دیگران برای خدا و دشمنیشان نیز برای خداست، مساجد را با ذکر خدا آباد می‌کنند، به مردم خوبی می‌آموزند و آنان را به اطاعت خدا فرا می‌خوانند، در آخرت انبیا و شهدا به مقام آنان غبطه می‌خورند و...

---