فحل (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فَحْل (به فتح فاء و سکون حاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای جنس «مذکر» است. این واژه به همراه مشتقاتش هفت بار در «
نهج البلاغه» آمده است.
فَحْل به معنای جنس «مذکر» است. «
الْفَحْلُ الذكر من كلّ حيوان»
. جمع آن
أَفْحُلٌ،
فُحُولَةٌ و
فِحَالَةٌ است
. استفحال به معنى اشتداد و سخت شدن است.
امیرالمومنین (علیه‌السلام) در خطبه ای درباره
شیطان و شدت سلطه ی آن اینطور میفرمایند:
«فَاحْذَرُوا عَدُوَّ اللهِ ... اسْتَفْحَلَ سُلْطَانُهُ عَلَيْكُمْ، وَ دَلَفَ بِجُنُودِهِ نَحْوَ كُمْ» «بندگان
خدا از دشمن خدا بترسيد قدرتش بر شما بيشتر شده و لشكريانش را به سوى شما روان كرده است».
(شرح‌های خطبه:
)
در توصیف خشکی های زمین و ارتباط آنها با دریاها این عبارت را در مورد امواج بکار برده اند:
«أَمْوَاج مُسْتَفْحِلَة» «يعنى امواج شديد»
(شرح‌های خطبه:
)
در حکمتی که در مورد نگاه کردن مردان به زنان نامحرم است از این عبارت استفاده کرده اند:
«إِنَّ أَبْصَار هذِهِ الْفُحُولِ طَوَامِحُ» «چشم‌های این مردان نافرمان و سرکش است»
(شرح‌های خطبه:
)
در مورد طاووس مذکر این عبارت را به کار برده اند:
«الْفُحُولِ الْمُغْتَلِمَةِ» يعنى «نرهاى پر شهوت».
(شرح‌های خطبه:
)
و در خطبه ای که درباره
جهاد مسلمين با
کفار در زمان
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است این طور می فرمایند:
«وَ لَقَدْ كَانَ الرَّجُلُ مِنَّا وَ الاْخَرُ مِنْ عَدُوِّنا يَتَصَاوَلاَنِ تَصَاوُلَ الْفَحْلَيْنِ، يَتَخَالَسَانِ أَنْفُسَهُمَا، أيُّهُمَا يَسْقِي صَاحِبَهُ كَأْسَ المَنُونِ» «در میدان جنگ مردی از ما و مردی از دشمنان مانند دو شتر نر به همدیگر حمله می‌کردند هر یک اختلاس
روح دیگری را می‌طلبید که کدام به رفیقش شربت
مرگ را بخوراند.»
(شرح‌های خطبه:
)
از این ماده ۷ مورد در «نهج» آمده است.
•
بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله « فحل »، ج۲، ص۸۰۵.
