• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فَتْن (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





فَتْن (به فتح فاء و سکون تاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای امتحان و آزمایش است.
امتحان الهی، عذاب، ضلال و شرک، همگی از مصادیق فَتْن هستند.
موارد متعددی از کاربرد این ریشه در نهج البلاغه به چشم می‌خورد.



فَتْن به معنای امتحان و آزمایش است.
در اصل فَتْن به معنای گذاشتن طلا در آتش برای آشکارسازی ناخالصی های آن است.


برخی از مواردی که در «نهج البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - الْفِتْنَةُ - خطبه ۱۵۶ (فتنه‌ها)

حضرت علی (ع) در ذیل آیه (أَ حَسِبَ النّاسُ أَنْ يُتْرَكوا أَنْ يَقولوا آمَنّا وَ هُمْ لا يُفْتَنونَ‌.) می‌فرمایند: وقتی این آیه نازل شد، گفتم:
«يا رَسولَ اللهِ، مَا هذِهِ الْفِتْنَةُ الَّتي أَخْبَرَكَ اللهُ بِها؟ فَقالَ: يا عَلِيُّ، إِنَّ أُمَّتي سَيُفْتَنونَ مِنْ بَعْدي فَقُلْتُ: يا رَسولَ اللهِ، أَ وَ لَيْسَ قَدْ قُلْتَ لي يَوْمَ أُحُد حَيْثُ اسْتُشْهِدَ مَنِ اسْتُشْهِدَ مِنَ الْمُسْلِمينَ، وَ حيزَتْ عَنّي الشَّهادَةُ فَشَقَّ ذلِكَ عَلَيَّ، فَقُلْتَ لِي: أَبْشِرْ فَإِنَّ الشَّهادَةَ مِنْ وَرائِكَ.»
«ای رسول خدا! این فتنه‌های که خداوند از آن خبر داده چیست؟ فرمود: ای علی! امت من بعد از من به فتنه دچار خواهند شد. عرض كردم: اى پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) مگر نه اين است كه در جنگ احد پس از آن كه افرادى از مسلمانان شهید شدند و من از اين كه به سعادت شهادت نرسيده بودم ناراحت شدم به من فرمودى «بشارت باد بر تو كه سرانجام شهيد خواهى شد.»
ظاهر این است که منظور از فتنه در این جمله، برگشتن از امامت، قهقرا رفتن، به وجود آمدن اختلافات و درگیری بین مردم است. در ادامه همین خطبه می‌فرماید:
«يا عَلِيُّ، إِنَّ الْقَوْمَ سَيُفْتَنونَ بِأَمْوالِهمْ،...فَيَسْتَحِلّونَ الْخَمْرَ بِالنَّبيذِ، وَ السُّحْتَ بِالْهَدِيَّةِ، وَ الرِّبا بِالْبَيْعِ.»
«شراب را نبیذ خوانده و حلال می‌دانند، و حرام و رشوه را با هدیّه خواندن و ربا را با خرید و فروش حساب کردن حلال می‌شمارند.»

۲.۲ - فِتْنَةً - حکمت ۳۶۱ (درباره فتنه بعد از شهادت خویش)

امیرالمومنین (علیه‌السلام) درباره گرفتاری‌های بعد از خود می‌فرمایند:
«يَقولُ اللهُ تعالى: فَبي حَلَفْتُ لاََبْعَثَنَّ عَلَى أُولئِكَ فِتْنَةً أَتْرُك الْحَليمَ فيها حَيْرانَ.»
«خداوند سبحان سوگند یاد کرده که بر آن قوم فتنهای نازل کند که در آن، انسان بردبار حیران می‌ماند.»

۲.۳ - الْفِتْنَةِ - خطبه ۹۲ (خوارج)

حضرت علی (علیه‌السلام) ظهور خوارج را از مصادیق فتنه دانسته و می‌فرمایند:
«فَإِنّي فَقَأْتُ عَيْنَ الْفِتْنَةِ
«من چشم فتنه را کور کردم.»

۲.۴ - الْفِتْنَةِ - حکمت ۱ (موعظه)

و نیز، می‌فرمایند:
«كُنْ في الْفِتْنَةِ كَابْنِ اللَّبونِ، لا ظَهْرٌ فَيُرْكَبَ، وَ لا ضَرْعٌ فَيُحْلَبَ.»
«در فتنه مانند بچه شتر باش که نه پشت دارد که سوارش شوند و نه شیر دارد که بدوشند».


از این ماده چندین مورد در «نهج» آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۱۴۷.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۲۳.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۶، ص۲۹۰.    
۴. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۲.    
۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۳۳۷، خطبه ۱۵۶.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۲، ص۶۴.    
۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۲۰، خطبه ۱۵۶.    
۸. شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۳۵، خطبه۱۵۶.    
۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۷۹.    
۱۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۸۲.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۶، ص۱۵۰.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۹۱.    
۱۳. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۰۶.    
۱۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۳۷، خطبه ۱۵۶.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۶۵، خطبه ۱۵۱.    
۱۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۲۰، خطبه ۱۵۶.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۳۷، خطبه ۱۵۶.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۷۹.    
۱۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۸۲.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۶، ص۱۵۶.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۲۹۶.    
۲۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۲۰۵.    
۲۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۳۳۷، حکمت ۳۶۱.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۳، ص۲۴۱، حکمت ۳۶۹.    
۲۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۴۰، حکمت ۳۶۹.    
۲۶. شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۲۷، حکمت۳۶۹.    
۲۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۱۷.    
۲۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۱۸.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۵، ص۷۴.    
۳۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۴۵۳.    
۳۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۲۹۹.    
۳۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۲۰۹، خطبه ۹۲.    
۳۳. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۱، ص۱۸۲، خطبه ۹۱.    
۳۴. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۳۷، خطبه ۹۳.    
۳۵. شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۹۷، خطبه ۹۳.    
۳۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۱۶.    
۳۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۱۶.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۴، ص۲۱۹.    
۳۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۷۲.    
۴۰. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۴۵.    
۴۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۴۶۹، حکمت ۱.    
۴۲. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۳، ص۱۵۲، حکمت ۱.    
۴۳. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۶۹، حکمت ۱.    
۴۴. شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۳۳، حکمت ۱.    
۴۵. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۰۳.    
۴۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۰۳.    
۴۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۲، ص۲۳.    
۴۸. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۸.    
۴۹. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۸۲.    
۵۰. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۲۱، خطبه۹۱.    
۵۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۷۹۰، حکمت ۸۸.    



بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «فَتْن»، ج۲، ص۸۰۱.    






جعبه ابزار