فتح نامه سند (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«فتح‌نامه سند» یا «چچ‌نامه» تالیف
علی بن حامد کوفی (متوفی ۶۱۳ ق) به
زبان فارسی است. این اثر یکی از متون کهن تاریخی منطقه ی «سند» است که در خصوص فتح سند به دست
مسلمانان و اندکی از تاریخ ماقبل آن در زمره ی منابع دست اول به شمار می‌رود. این کتاب در اوایل
قرن هفتم هجری قمری بر اساس متن کهن تری- «
منهاج الدین و الملک» - که به
زبان عربی بوده، به فارسی تالیف شده است.
کتاب فاقد تبویب
و فصل بندی
و مشتمل بر مباحث
و عناوین متعددی است. به جز مطالب نخستین کتاب که در آن به تاریخ سلسله بدهگان (رایان)
و برهمنان (آخرین خاندان‌های حاکم سند قبل از
فتوحات مسلمانان) اشاره شده، بقیه ی مباحث کتاب، شرح جنگ‌ها
و لشکرکشی‌های
مسلمانان به سرزمین سند
و نخستین
حکمرانان مسلمان در آن نواحی است.
چچ‌نامه اولین کتابی است که از تاریخ سند قبل از
فتح عرب صحبت می‌کند
و دیگر کتب تاریخی در
زبان فارسی مانند:
تاریخ فرشته،
طبقات الکبری تالیف
نظام الدین بخشی و مانند آن تابع
و پیرو اویند. این کتاب همچنین در ذکر وقایع تاریخی از سایر کتب معتبرتر است
و طرف حقیقت
و صحت را فرو نمی‌گذارد. تقریبا تمام وقایع فتح سند بر وفق
بلاذری و یعقوبی است چرا که اکثر راویان چچ‌نامه همانها هستند که بلاذری بدانها اعتماد کرده است.
به استثنای فصل اولی که به تاریخ سلسله بدهگان (رایان)
و برهمنان اختصاص دارد بقیه کتاب به شرح جنگهای عرب پرداخته است. در عین حال چچ‌نامه آئینه ایست که در آن تصویر حالات سیاسی
و دینی و اجتماعی آن روزگار منعکس می‌شود، هر چند که
مبهم و تیره باشد.
از جمله مباحث کتاب می‌توان به مباحث زیر اشاره کرد: در آن عصر بدهگان
و برهمنان در کمال آرامش
و وفاق با هم می‌زیستند،
زنان طبقه بالای جامعه از پشت پرده
و حجاب با مردم اجنبی سخن می‌گفتند
و وقتی که شوهران ایشان در حال جان سپردن بودند خود را زنده در
آتش می‌انداختند. مردم موهوم پرست بودند
و به گفته منجمان اعتماد می‌ورزیدند حتی به واسطه این
موهوم پرستی و ایمان باطل،
مملکت خود را از دست دادند. اغلب ایشان اهل
صناعت و زراعت بودند.
عبارات کتاب بسیار ساده
و سلیس
و بی تکلف است
و مصنف هیچ وقت معانی را فدای الفاظ نمی‌کند.
نسخه حاضر با تصحیحات آقای داود پوته بر اساس نسخه الیت تهیه شده است.
تصحیح کتاب عمدتا شامل نشان دادن اختلاف نسخه‌ها
و نتایج مقابله ی نسخه هاست.
در پایان کتاب ملخص کتاب، توضیحات، تعلیقات، استدراکات، فهارس اسماء رجال، اماکن، قبائل، نهرها
و غیر آن ذکر شده است.
نرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
