فتح نامه سند (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«
فتحنامه
سند» یا «چچنامه» تالیف
علی بن حامد کوفی (متوفی ۶۱۳ ق) به
زبان فارسی است. این اثر یکی از متون کهن تاریخی منطقه ی «
سند» است که در خصوص
فتح سند به دست
مسلمانان و اندکی از تاریخ ماقبل آن در زمره ی منابع دست اول به شمار میرود. این کتاب در اوایل
قرن هفتم هجری قمری بر اساس متن کهن تری- «
منهاج الدین و الملک» - که به
زبان عربی بوده، به فارسی تالیف شده است.
کتاب فاقد تبویب و فصل بندی و مشتمل بر مباحث و عناوین متعددی است. به جز مطالب نخستین کتاب که در آن به تاریخ سلسله بدهگان (رایان) و برهمنان (آخرین خاندانهای حاکم
سند قبل از
فتوحات مسلمانان) اشاره شده، بقیه ی مباحث کتاب، شرح جنگها و لشکرکشیهای
مسلمانان به سرزمین
سند و نخستین
حکمرانان مسلمان در آن نواحی است.
چچنامه اولین کتابی است که از تاریخ
سند قبل از
فتح عرب صحبت میکند و دیگر کتب تاریخی در
زبان فارسی مانند:
تاریخ فرشته،
طبقات الکبری تالیف
نظام الدین بخشی و مانند آن تابع و پیرو اویند. این کتاب همچنین در ذکر وقایع تاریخی از سایر کتب معتبرتر است و طرف حقیقت و صحت را فرو نمیگذارد. تقریبا تمام وقایع
فتح سند بر وفق
بلاذری و
یعقوبی است چرا که اکثر راویان چچنامه همانها هستند که بلاذری بدانها اعتماد کرده است.
به استثنای فصل اولی که به تاریخ سلسله بدهگان (رایان) و برهمنان اختصاص دارد بقیه کتاب به شرح جنگهای عرب پرداخته است. در عین حال چچنامه آئینه ایست که در آن تصویر حالات سیاسی و دینی و اجتماعی آن روزگار منعکس میشود، هر چند که
مبهم و تیره باشد.
از جمله مباحث کتاب میتوان به مباحث زیر اشاره کرد: در آن عصر بدهگان و برهمنان در کمال آرامش و وفاق با هم میزیستند،
زنان طبقه بالای جامعه از پشت پرده و
حجاب با مردم اجنبی سخن میگفتند و وقتی که شوهران ایشان در حال جان سپردن بودند خود را زنده در
آتش میانداختند. مردم موهوم پرست بودند و به گفته منجمان اعتماد میورزیدند حتی به واسطه این
موهوم پرستی و
ایمان باطل، مملکت خود را از دست دادند. اغلب ایشان اهل
صناعت و
زراعت بودند.
عبارات کتاب بسیار ساده و سلیس و بی تکلف است و مصنف هیچ وقت معانی را فدای الفاظ نمیکند.
نسخه حاضر با تصحیحات آقای داود پوته بر اساس نسخه الیت تهیه شده است.
تصحیح کتاب عمدتا شامل نشان دادن اختلاف نسخهها و نتایج مقابله ی نسخه هاست.
در پایان کتاب ملخص کتاب، توضیحات، تعلیقات، استدراکات، فهارس اسماء رجال، اماکن، قبائل، نهرها و غیر آن ذکر شده است.
نرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.