فتح بن خاقان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابومحمد فتح بن خاقان ترکی (م
۲۴۷ق)، معروف به ابن
خاقان، از شاهزادگان ایرانی و در شمار ادیبان و شاعران برجسته زمان خود بود که به دربار
خلفای عباسی راه یافت.
ابومحمد فتح
بن خاقان بن احمد بن غرطوج ترکی بغدادی، معروف به ابن
خاقان، گفته شده که در اصل از شاهزادگان
ایرانی بود
و در شمار ادیبان و شاعران برجسته زمان خویش محسوب می‌شد،
ولی ظاهراً آن‌گونه که از نسب او برمی‌آید، از ترکانی است که وارد ایران شده و سپس به دربار خلفای عباسی راه یافتند.
ابن ندیم وی را فردی بسیار با ذکاوت، دارای هوشی سرشار و ادیبی صاحب نام معرفی کرده و گفته که منزل وی پایگاه فصحای عرب و دانشمندان
کوفه و
بصره بود. وی آن‌قدر به کتاب و کتابخوانی علاقه داشت که به هنگام دستشویی رفتن نیز از مطالعه دست برنمی‌داشت.
به علاوه، از ذوق شعری نیز برخوردار بوده و اشعاری را نیز سروده که
یحیی بن حکیم اسلمی برخی از آنها را روایت کرده است.
کسانی چون
مبرّد و
احمد بن یزید مؤدب از وی حکایت کرده و مطالبی را نقل کرده‌اند.
وی علاوه بر فعالیت‌های علمی، از مشاغل اجرایی و سیاسی نیز به دور نبوده است. در آغاز به دربار
معتصم (خلافت
۲۱۸-
۲۲۷ق) و
واثق بالله عباسی (خلافت ۲۲۷-
۲۳۲ق) راه یافت و به ایشان خدمت می‌کرد.
پس از آن به دستگاه خلافت
متوکل عباسی (خلافت ۲۳۲-
۲۴۷ق) پیوست و آن‌چنان مورد جذب و حمایت او قرار گرفت که حتی بر همه بستگان و فرزندان خویش مقدم می‌داشت و برادر خطاب می‌کرد.
وی به‌عنوان وزیر متوکل در خدمت دستگاه حکومت بود
و مدتی نیز امارت
شام را بر‌عهده داشت.
او دارای آثار و تالیفاتی نیز بوده که از آن جمله است: البستان که این کتاب را
محمد بن عبدربه، ملقب به راس البغل برای ابن
خاقان نگاشت الروضة و الزهر الصید و الجارح و اختلاف الملوک.
سرانجام او و متوکل عباسی در سال ۲۴۷ق در یک شب و با هم به قتل رسیدند.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۰۳، برگرفته از مقاله «فتح ترکی».
