فتح البیان (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فتح البیان فیما روی عن علی علیه‌السّلام من تفسیر القرآن تالیف علامه
سید مصطفی حسینی و حواشی و اضافات
سعد رستم می‌باشد. موضوع این
اثر ، سخنان نقل شده از
امام علی علیه‌السّلام درباره
آیات قرآن و به
زبان عربی می‌باشد.
امیرالمؤمنین اولین شخصی است که در نوشتن
آیات قرآن و جمع آوری و تنظیم آن،
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را کمک کرده است. امام علی علیه‌السّلام صدر المفسرین
لقب گرفته و تفسیر او مورد تایید
صحابه است. او پرورش یافته بیت
رسالت و دریافت کننده معارف نبوی از سرچشمه
اصل آن بود و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم تاویل و
تفسیر آیات قرآن از جمله
عام ،
خاص ،
محکم ،
متشابه و
ناسخ و منسوخ را به امام علی علیه‌السّلام آموخت.
امیرالمؤمنین سرآمد مفسران صحابه است و
ابن عباس تفسیر خود را از او فراگرفت و مفسران دیگر از ابن عباس اخذ کردند. مؤلف در ادامه مقدمه می‌گویند که تمام سخنان و
آثار امیرالمؤمنین به دست ما نرسیده است و احادیث او نیز در موضوعات گوناگون قرآنی به صورت پراکنده، در کتابهای حدیثی و تفسیرهای روایی
روایت شده است. علاوه براین، در
نهج البلاغه بیانات فراوانی وجود دارد که به طور صریح یا ضمنی ناظر به تفسیر آیات قرآن است و به همین دلیل من درصدد برمی آمدم که آنها را در یک اثر جمع کرده و اهتمام حضرت در نوشتن آیات قرآن، جمع آوری آن و تنظیم آن و تفسیر را نشان دهیم و گوشه‌ای از ظرائف تعبیرات و تفسیرهای او که ایشان از امراء کلام هستند را شرح دهیم. و با خود در این اثر عهد کردم که روایاتی را بیاوریم که موافق با مفهوم و منطوق قرآن باشد و از هرآنچه که موافق با ظاهر
کتاب نیست اجتناب و دوری کردم. و این معیار و ملاک مهمترین مسئله در شناخت
اخبار صحیح است همینطوری که این مسئله بطور
متواتر از طرف خود
ائمه روایت شده است.
مطالب فتح البیان در چهار باب تنظیم شده است.
باب اول، جمع آوری
امام علیه‌السّلام که بیشتر جنبه
علوم قرآنی دارد و با عنوان علی علیه‌السّلام و قرآن است که اهم موضوعات مطرح شده در این باب کلام
امیر علیه‌السّلام در
ذم تفسیر به رای ، ظاهر و باطن قرآن، ترتیب سوره‌های قرآن در
مصحف ایشان، در تفسیر
حروف مقطعه و...
باب دوم در تفسیر آیات الاحکام و
عبادات از جمله: در تعظیم امر
نماز ،
وضوء ، در تفسیر
صلوة الوسطی، در تفسیر
آداب نماز ،
نماز جمعه ،
نوافل صبح و
مغرب ، در
امر به معروف و نهی از منکر در تفسیر
آیه نکاح و
طلاق و در تفسیر
آیه وصیت وارثباب سوم سخنان ایشان در تفسیر و شرح الفاظ با بیان لغوی آیات قرآن است.
و باب چهارم اختصاص به
اقتباسات امیرالمؤمنین از قرآن کریم دارد و ۵۰ مورد از اینگونه اقتباسات ذکر شده است. در اول کتاب فهرست مطالب و در آخر آن منابع و مصادری که در تدوین مورد استفاده قرار گرفته گنجانده شده است.
نسخه حاضر
توسط دار الجسور الثقافیة/ حلب با عنوان چاپ اول به
تاریخ ۵/ ۱۰/ ۲۰۰۴ میلادی (۱۴۲۵ قمری) منتشر و به بازار عرضه گردیده است.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
