غیلان بن مسلم دمشقی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابومروان غیلان بن مسلم دمشقی (زنده در
۱۰۷ق)، از پیشوایان
معتزله که در
فقه از اصحاب
حسن بصری بود.
فرقه غیلانیّه از
قدریّه بدو انتساب دارند. غیلان به دلیل عقایدش به دست
هشام بن عبدالملک در دمشق به دار آویخته شد.
ابومروان غیلان
بن مسلم دمشقی قدری قبطی، از موالی
عثمان بن عفان بود که در دمشق زندگی می‌کرد.
وی از پیشوایان معتزله و در فقه از اصحاب حسن بصری بود.
یعقوب بن عتبه از او حدیث نقل کرده است.
گویند که در
علم،
زهد و تبلیغِ عقاید خود سرآمد بود.
دومین فردی است که بعد از
معبد جُهنی بحث از قَدَر را پیش کشید
و بدان دعوت کرد
و از این‌رو، نهضت مقابله با جبری‌گری را ادامه داد.
فرقه غیلانیّه از قدریّه بدو انتساب دارند.
بعضی او را از یاران و پیروان
حارث کذاب که مدعی
نبوت بود، می‌دانند که بعد از مرگ به جای او نشست.
به توصیه
عمر بن عبدالعزیز توبه کرد، اما باز به مذهب خود بازگشت.
برخی آورده‌اند که
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) او را مذمت کرده و
فتنه او را از
شیطان بدتر دانسته بود.
او تا سال ۱۰۷ق زنده بود
و هشام
بن عبدالملک (حکومت
۱۰۵-
۱۲۵ق) او را برای مناظره با
اوزاعی دعوت کرد.
این مناظره منجر به صدور فتوای اوزاعی بر قتل او شد.
به دستور هشام در باب کیسان دمشق به دار آویخته شد.
او یکی از کاتبان بلیغ عصر خود بود.
رسائل او در مجموعه‌ای گردآوری شده است که حدود دو هزار ورقه می‌باشد.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۰۱-۶۰۲، برگرفته از مقاله «غیلان دمشقی».
