غَمًّا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
غَمًّا:(فَأَثابَكُمْ غَمًَّا بِغَمٍّ) «'''غَمًّا''» (به فتح غین و تشدید میم) به معنای
پوشاندن است.
حزن و اندوه را از آن غمّ گويند، كه
سرور و
حلم را مى‌پوشاند و مستور می‌كند.
آیه مورد بحث از ماجراى
جنگ احد سخن مى‌گويد و
خداوند صحنه پايان احد را به مسلمانان يادآورى مى‌كند و مى‌فرمايد به خاطر بياوريد هنگامى را كه به هر طرف پراكنده مى‌شديد و فرار مى‌كرديد و هيچ نگاه به
عقب سر نمى‌كرديد كه ساير برادران شما در چه حالند، درحالى كه
پیامبر از پشت سر فرياد مى‌زد:
الىّ عِبادِ اَللَّهِ الىّ عِبادَ اللَّهُ فَانّى رَسولُ اَللَّهِ «بندگان خدا به‌سوى من بازگرديد، به‌سوى من بازگرديد من رسول خدايم»، ولى هيچ‌يک از شما به سخنان او توجه نداشتيد. در اين هنگام غم و اندوه يكى پس از ديگرى به‌سوى شما روآورد
(فَأَثٰابَكُمْ غَمًّا بِغَمٍّ).
به موردی از کاربرد «غَمًّا» در قرآن، اشاره می‌شود:
(إِذْ تُصْعِدونَ وَ لا تَلْوونَ عَلَى أحَدٍ وَ الرَّسولُ يَدْعوكُمْ في أُخْراكُمْ فَأَثابَكُمْ غَمًَّا بِغَمٍّ لِّكَيْلا تَحْزَنواْ عَلَى ما فاتَكُمْ وَ لا ما أَصابَكُمْ وَ اللّهُ خَبيرٌ بِما تَعْمَلونَ) «به خاطر بياوريد هنگامى را كه از
کوه بالا مى‌رفتيد؛ و يا در بيابان پراكنده مى‌شديد؛ و از
وحشت، به هيچ‌كس از عقب‌ماندگان نگاه نمى‌كرديد؛ درحالى كه پيامبر از پشت
سر، شما را
صدا مى‌زد. سپس اندوه‌ها را يكى پس از ديگرى به شما
جزا داد؛ اين بخاطر آن بود كه ديگر نه براى از دست رفتن چيزى مانند غنايم جنگى غم‌گين شويد، و نه بخاطر مصيبت‌هايى كه بر شما وارد مى‌گردد. و خداوند از آن‌چه انجام مى‌دهيد، آگاه است.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
خبر كشته شدن
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) بعد از شكست و فرار كردن مسلمانان منتشر شده، (چون با شنيدن صداى رسول خدا معنا نداشته است كه احتمال دهند كه آن جناب كشته شده و يا اين خبر را باور كنند).
(فَأَثابَكُمْ غَمًّا بِغَمٍّ لِكَيْلا تَحْزَنوا عَلى ما فاتَكُمْ، وَ لا ما أَصابَكُمْ) يعنى سپس
خدای تعالی به تلافى و پاداش غمى كه داشتيد (كه چرا غنيمت‌ها از دستمان رفت؟ و چرا اين همه كشته داديم)؟ غمى ديگر به شما داد و آن اندوه از اين بود كه چرا به
مال دنیا طمع هستيم؟ و
رسول را يارى نكرديم؟ اين اندوه را به شما داد تا از آن اندوه منصرف شويد، و از اين‌كه فرمود اثابكم- پاداشتان داد معلوم مى‌شود غم اولى نعمتى از ناحيه خداى تعالى بوده، به دليل اين‌كه فرمود: اين غم را به شما داديم تا غم مخوريد بر آن‌چه از دست داده‌ايد، و بر آن‌چه بر سرتان آمده، چون خداى تعالى در كتاب مجيدش اين قسم اندوه را مذمت كرده و فرموده:
(لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى ما فاتَكُمْ) پس اين غمى كه ايشان را از آن اندوه ناپسند منصرف ساخت
نعمت و موهبتى بوده است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «غم»، ج۳، ص ۳۵۶.
