غَرْف (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
غَرْف (به فتح غین و سکون راء) از
واژگان قرآن کریم به معنای برداشتن و اخذ شى‌ء است.
مشتقات
غَرْف که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
اغْتَرَفَ (به کسر الف، سکون غین، فتح تاء و راء)به معنای اخذ و تناول کند،
الْغُرْفَةَ (به ضم غین و سکون راء) به معنای درجه عالی و رفیع،
غُرَفاً (به ضم غین و فتح راء) به معنای غرفه‌هایی،
الْغُرُفاتِ (به ضم غین و راء) به معنای غرفه‌های است.
غَرْف (بر وزن فَلْس) به معنای اخذ كردن و برداشتن است.
«غَرَفَ الْمَاءَ بِيَدِهِ: أَخَذَهُ: بِهَا.» در
مفردات آمده:
غَرْف برداشتن و اخذ شى‌ء است، و
غُرْفه به ضم اول به معنى برداشته شده است.
به مواردی از
غَرْف که در
قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ مَنْ لَمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي إِلَّا مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ) يعنى: «هر كه از آن نهر نخورد او از من است، مگر آن‌كه كسى مقدارى با دست خود اخذ و تناول كند.»
اِغْتِراف مثل
غَرْف به معنى اخذ است.
غُرْفَةً را به فتح اول و ضمّ آن خوانده‌اند، ولى به ضمّ اول مشهور است؛ در صورت اول
مفعول مطلق است و در صورت دوم
مفعول‌به (اغْتَرَفَ) و به معنى
مغروف است.
(إِلَّا مَنِ اغْتَرَفَ) استثنا است از
(فَمَنْ شَرِبَ مِنْهُ) در صدر آيه است.
ناگفته نماند:
آیه شريفه چنين است
(فَلَمَّا فَصَلَ طالُوتُ بِالْجُنُودِ قالَ إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلِيكُمْ بِنَهَرٍ فَمَنْ شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي وَ مَنْ لَمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي إِلَّا مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ فَشَرِبُوا مِنْهُ إِلَّا قَلِيلًا مِنْهُمْ) (و هنگامى كه
طالوت به فرماندهى لشكر
بنی‌اسرائیل منصوب شد، و سپاهيان را با خود بيرون برد، به آنها گفت: «خداوند، شما را به وسيله يک نهر آب، آزمايش مى‌كند؛ آنها كه از آن بنوشند، از من نيستند؛ و آنها كه بيشتر از يک پيمانه با دست خود، از آن نخورند، از من هستند.» و همگى جز عدّه كمى، از آن نوشيدند)
به موجب اين آيه لشكريان طالوت به سه قسمت منقسم می‌شدند؛ اول كساني‌كه از او نبودند و آنها نوشندگان از نهر هستند و آنان‌كه از او بودند كه مطلقا از نهر نخوردند ولى آنان‌كه
اغتراف كردند حالشان معلوم نيست زيرا از نوشندگان خارج شده و به نخوردگان نپيوسته‌اند؛ اگر جمله
(وَ مَنْ لَمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي) نبود
اغتراف كنندگان به موجب استثناء از او بودند و ظاهرا همان‌ها بودند كه گفتند:
(لا طاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ)، (امروز، ما توانايى مقابله با «
جالوت» و سپاهيان او را نداريم) و نخوردگان گفتند:
(كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ) (چه بسيار گروه‌هاى كوچک كه به خواست خدا، بر گروه‌هاى بزرگ پيروز شدند.)
(أُوْلئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِما صَبَرُوا) (آرى، آنها هستند كه در برابر شكيباييشان درجات عالى
بهشت به آنان پاداش داده مى‌شود.)
طبرسی (رحمه‌اللّه) غرفه را درجه رفيعه معنى كرده و فرمايد آن در اصل بنائى است بالاى بنایى و به قولى
غرفه عالی‌ترين و نيكوترين منازل بهشت است، چنانكه در دنيا عالی‌ترين مساكن است.
اهل
لغت غُرْفه را بناى عالى و مرتفع گفته‌اند.
جمع آن در
قرآن غُرُفات به ضم اول و دوم و
غُرَف (بر وزن صُرَد) آمده است.
(لَنُبَوِّئَنَّهُمْ مِنَ الْجَنَّةِ غُرَفاً) «حتما حتما
غرفه‌هایى از
بهشت برايشان مهيّا می‌كنيم.»
(وَ هُمْ فِي الْغُرُفاتِ آمِنُونَ) (آنها در
غرفه‌هاى بهشتى در نهايت
امنیت خواهند بود.)
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «غرف»، ج۵، ص۹۳-۹۴.
