غفلت از آخرت (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
هر انسان حق طلب درباره
آخرت حساسیت ویژه ای دارد، چنان که
یقین به آخرت در
آیه «... بالأخِرة هُم یوقِنون»
از صفات انسان های پاک سرشت دانسته شده است،
قرآن به اندیشه درباره آخرت و حوادث مربوط به آن دعوت کرده
ولی از آنجا که آخرت برای انسان‌ها نامحسوس است، به علل گوناگونی مورد
غفلت و
تکذیب قرار می‌گیرددر این مقاله آیات مرتبط با غفلت از آخرت معرفی می‌شوند.
غفلت
اکثریّت مردم از
آخرت:
«وعد اللّه لايخلف اللّه وعده ولكنّ أكثر النّاس لايعلمون• يعلمون ظهرا مّن الحيوة الدّنيا وهم عن الأخرة هم غفلون؛
اين چيزي است كه خدا وعده كرده، و وعده الهي هرگز تخلف نمي‌پذيرد، ولي اكثر مردم نمي‌دانند.آنها تنها ظاهري از زندگي
دنيا را مي‌دادند، و از آخرت (و پايان كار) بيخبرند.»
به كار نگرفتن
عقل و انديشه زمينه توجّه به
دنيا و غفلت از آخرت:
«و ما الحيوة الدّنيا إلّالعب و لهو و للدار الأخرة خير للذين يتّقون أفلا تعقلون؛
و زندگي
دنيا چيزي جز بازي و سرگرمي نيست، و سراي آخرت براي آنها كه پرهيزگارند بهتر است آيا نمي‌انديشيد. »
مقايسه
دنياى گذرا با حقيقت زندگى آخرتى، عاملى براى رفع غفلت از آخرت:
«و ما هذه الحيوة الدّنيا إلّالهو و لعب و إنّ الدار الأخرة لهى الحيوان لو كانوا يعلمون؛
اين زندگي
دنيا جز لهو و لعب چيزي نيست، و زندگي واقعي سراي آخرت است، اگر آنها مي‌دانستند.»
عواملی که سبب غفلت از آخرت می‌شوند عبارتند از:
دنیادوستی و سرگرم شدن به آن، عامل
غفلت از آخرت:
«بل تحبّون العاجلة• و تذرون الأخرة؛
چنين نيست كه شما مي‌پنداريد (و دلايل
معاد را مخفي مي‌شمريد) بلكه شما
دنياي زودگذر را دوست داريد (و هوسراني بيقيد و شرط را).و آخرت را رها مي‌كنيد.»و نیز:
سطحى‌نگرى در
زندگی، سبب غفلت از آخرت:
«يعلمون ظهرا من الحيوة الدّنيا و هم عن الأخرة هم غفلون؛
اين چيزي است كه خدا وعده كرده، و وعده الهي هرگز تخلف نمي‌پذيرد، ولي اكثر مردم نمي‌دانند.»
فریبندگی ظاهر
دنيا، سبب غفلت از آخرت:
۱. «وما الحيوة الدّنيآ إلّالعب ولهو وللدَّار الأخرة خير للَّذين يتَّقون أفلاتعقلون؛
و زندگي
دنيا چيزي جز بازي و سرگرمي نيست، و سراي آخرت براي آنها كه پرهيزگارند بهتر است آيا نمي‌انديشيد. »
۲. «يعلمون ظهرا من الحيوة الدّنيا و هم عن الأخرة هم غفلون؛
آنها تنها ظاهري از زندگي
دنيا را مي‌دادند، و از آخرت (و پايان كار) بيخبرند.»
استکبار، سبب غفلت از آخرت:
«فَالَّذینَ لاَیؤمنونَ بِالأَخِرةِ قُلوبُهم مُنکرةٌ وهُم مُستَکبِرونَ؛
معبود شما خداوند يگانه است، اما آنها كه به آخرت ايمان ندارند دلهايشان حق را انكار مي‌كند، و مستكبرند.»
مرض
قلب، عامل غفلت از عالم آخرت:
«و مِنَ النَّاسِ مَن یقولُ ءَامنَّا بِاللّهِ وبِالیومِ الأَخِر و ماهُم بِمُؤمنینَ... فِی قُلوبِهِم مَرضٌ؛
و برخی از مردم می‌گویند: ما به خدا و روز بازپسین ایمان آورده ایم، ولی
مؤمن (راستین) نیستند... در دل هایشان مرضی است.»
مقصود از
مرض ،
شک و
نفاق است.
دل باختگی به
ثروت و فزونی
نعمت، موجب غفلت از آخرت:
«و قَالَ المَلأُ مِن قَومِهِ الَّذینَ کفروا و کذَّبوا بِلقاءِ الأَخِرةِ و أَترفنهُم فِی الحَیوةِ الدُّنیا ما هذا إِلاَّ بَشرٌ مِثلُکم....؛
از
قوم ثمود ، اشرافی که دل باخته
ثروت خود بودند، آخرت را تکذیب و پیامبری
حضرت صالح علیه‌السلام را انکار کردند »
امام خمینی عوامل غفلت را ارتکاب گناهان، به‌خصوص گناهان کبیره توجه به
دنیا و غرق‌شدن در لذت‌های
دنیا می‌داند.
به اعتقاد ایشان هرچه توجه
نفس به
دنیا بیشتر گردد به همان‌اندازه از توجه به حق و عالم آخرت کاسته و به غفلت انسان اضافه می‌شود تا آنجا که
قلب، معکوس و وارونه می‌گردد و گاهی نیز راحتی و سلامتی، سبب غفلت انسان می‌شود، اما وقتی به گرفتاری مبتلا شود، به یاد خدا می‌افتد تا او را از آن گرفتاری نجات دهد به باور ایشان غفلت از نعمت‌های اخروی و سستی در اعمال و عبادات ناشی از سستی
ایمان افراد است.
همچنین امام خمینی آرزوهای بلند و ظن به بقا را سبب غفلت از آخرت و فراموشی هدف و مقصد می‌داند که این امر سبب می‌شود انسان بدون اینکه زاد و توشه‌ای برای آخرتش فراهم کند، ناگاه اجلش فرارسد و به هلاکت بیفتد.
به باور ایشان غفلت انسان موجب حقیقت نیافتن عبادت و عدم‌پذیرش آن می‌شود؛ زیرا عبادتی که از روی غفلت انجام شود، بر نفس هیچ‌گونه تاثیری ندارد و از صورت و ظاهر به باطن نمی‌رسد و به ملکوت نمی‌رود.
ازاین‌رو امام خمینی بیدارشدن از خواب غفلت را منزل اول انسانیت می‌شمارد؛ لذا غفلت از نفس و مکاید آن را سبب افزایش حجاب‌ها می‌داند تا آنجا که
فطرت انسان به‌واسطه این حجاب‌ها خاموش شده و از محبت الهی در قلبش چیزی باقی نمی‌ماند؛ بلکه از انبیاء و اولیای الهی تنفر پیدا می‌کند تا آنجا که درهای سعادت به روی او بسته می‌شود و سرانجام آن خلود در عذاب جهنم است.
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱، ص۱۶۷، برگرفته از مقاله «غفلت از آخرت». •
دانشنامه موضوعی قرآن کریم، برگرفته از مقاله «آخرت». •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
