• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عین المعانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


عین المعانی فی تفسیر السبع المثانی (تـفـسـیـر ابـن طیفور)، از شیخ ابوعبداللّه محمد (م ۵۶۰ ق) فرزند طیفور غزنوی سجاوندی، از مفسران و ادبای عصر خویش. این تفسیر در چند جلد به زبان عربی است.


مـفـسر آن را به شیوه ادبی نگاشته است و نیز به نحو و اعراب و معانی و کیفیت قراءآت آیات قرآن کریم پـرداخـته است و بیشتر بحث خویش را به ادبیات و قواعد عربی آیات اختصاص داده و نیز در نوع خود بسیار نافع و کم نظیر است.

قفطی در کتاب خود انباه الرواة می‌نویسد وی قریب عصر ما زندگی می‌کرد و نام این تفسیر را عین التفسیر ضبط کرده است و آن را ستوده و در چند جلد می‌خواند. سپس می‌گوید این تفسیر به نام تفسیر انسان العین توسط فرزندش تلخیص شده است.
ولـی حاجی خلیفه این تفسیر را در کشف الظنون به نام تفسیر عین المعانی فی تفسیر السبع المثانی ذکر نموده است و مختصر آن را تفسیر انسان عین المعانی یاد کرده که هر دو یکی است.
آقـای علینقی منزوی هنگام ذکر آثار باقی مانده مفسر تا عصر حاضر در فهرست دانشگاه تهران می‌نویسد که یگانه نسخه آن چنانکه در فهرست ذکر شده در قاهره موجود است.
چنانچه در فهرست یاد شده و نیز نسخه دوم آن چنانکه آقای الیس در فهرست نسخه‌های عربی
[۱] الیس، فهرست نسخه‌های عربی، ج۲، ص۲۶۵.
معرفی می‌کند در موزه بریتانیا محفوظ است.

از ابـن طیفوری سه کتاب دیگر که بعضی آنها را تفسیر می‌دانند ذکر شده است:
۱) غرائب القرآن، در چـنـد جـلـد به زبان عربی و به شیوه ادبی است که در آن به شرح لغات مشکله و متشابه قرآن کریم پرداخته است. نسخه‌ای از این تفسیر به شماره ۳۶۵۰ در کتابخانه آستان قدس رضوی موجود است.
۲) علل القراءآت، که در یک جلد به زبان عربی و با بحث‌های ادبی و شرح علل قراءآت و نحو و بلاغت و آیات مشکله و متشابه و معانی کلمات قرآن تالیف گردیده است.
نـسـخـه‌هـائی از‌ ایـن تفسیر موجود است از جمله نسخه برلین و نسخه وین و احتمالا نسخه‌های معرفی شده از طرف آقای منزوی و فهرست دانشگاه تهران همان‌ها باشند.
۳) الایـضـاح فـی الوقف و الابتداء، این تفسیر در یک جلد و به زبان عربی و شرح علامات هفت گانه وقف و نشانه‌های مربوط به قراءآت است که آنها را نشانه‌های سجاوندی می‌خوانند و نیز می‌گویند که ابن طیفور اولین کسی است که این نشانه‌ها و علامات وقف را در قرآن به کار برده است.
نسخه‌هائی از این تفسیر در دست است که نسخه شماره ۶۹ مورخ ۸۷۷ ق کتابخانه دانشگاه تهران و نـسـخـه (بـریـتیش میوزیوم) طبق معرفی الیس در فهرست نسخه‌های عربی
[۲] الیس، فهرست نسخه‌های عربی، ج۲، ص۲۶۵.
از آن جمله هستند.
[۳] زرکلی، خیرالدین، الاعـلام، ج۲، ص۱۷۹.
[۴] قفطی، علی بن یوسف، انباه الرواة، ج۳، ص۱۵۳.    
[۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة، ج۱۶، ص۳۱.    
[۶] داودی، محمدبن علی، طبقات المفسرین، ج۲، ص۱۶۰.    
[۷] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات المفسرین، ص۱۰۱.    
[۸] منزوی، علینقی، فهرست اهدائی مشکوة به دانشگاه تهران، ج۱، ص۲۴۱.
[۹] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۱۸۲.    
[۱۰] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۱۱۲.    
[۱۱] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۱۴۷.    


۱. ↑ الیس، فهرست نسخه‌های عربی، ج۲، ص۲۶۵.
۲. ↑ الیس، فهرست نسخه‌های عربی، ج۲، ص۲۶۵.
۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعـلام، ج۲، ص۱۷۹.
۴. ↑ قفطی، علی بن یوسف، انباه الرواة، ج۳، ص۱۵۳.    
۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة، ج۱۶، ص۳۱.    
۶. ↑ داودی، محمدبن علی، طبقات المفسرین، ج۲، ص۱۶۰.    
۷. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات المفسرین، ص۱۰۱.    
۸. ↑ منزوی، علینقی، فهرست اهدائی مشکوة به دانشگاه تهران، ج۱، ص۲۴۱.
۹. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۱۸۲.    
۱۰. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۱۱۲.    
۱۱. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۱۴۷.    


سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تفاسیر قرن ششم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۴/۲۳.    


رده‌های این صفحه : تفاسیر ادبی | تفسیرهای شیعه قرن 6 (قمری) | کتاب شناسی تفسیر
جعبه ابزار