عکس نقیض موجبه کلیه دائمه مطلقه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عکس نقیض موجبه کلیه دائمه مطلقه، به‌معنای جابجایی
موضوع و
محمول قضیه موجبه کلیه دائمه مطلقه همراه با تبدیل محمول یا هر دو طرف، به نقیض خود است.
عکس نقیض موجبه کلیه دو قضیه دائمه، یعنی
ضروریه مطلقه و
دائمه مطلقه، عبارت است از موجبه کلیه دائمه مطلقه (در
عکس نقیض موافق) و
سالبه کلیه دائمه مطلقه (در
عکس نقیض مخالف).
قضیه اصل: بالضرورة کلّ انسانٍ حیوانٌ.
قضیه عکس نقیض موافق: دائماً کلّ لاحیوان لاانسان.
قضیه عکس نقیض مخالف: دائماً لاشئ من اللاحیوان بانسانٍ.
قضیه اصل: دائماً کلّ انسانٍ حیوانٌ.
قضیه عکس نقیض موافق: دائماً کلّ لاحیوان لاانسان.
قضیه عکس نقیض مخالف: دائماً لاشئ من اللاحیوان بانسانٍ.
در دو مورد فوق اگر قضیه عکس صحیح نباشد باید نقیض آن یعنی: "بعض اللاحیوان لیس بلاانسان بالفعل" صحیح باشد. عکس نقیض موافق این قضیه یعنی: "بعض الانسان لیس بحیوان بالفعل" نیز صادق خواهد بود (صحت عکس نقیض
سالبه جزئیه را به عنوان اصل موضوع می‌پذیریم که در جای خود ثابت شده است)، و بنابراین نقیض آن، یعنی: "کلّ انسان حیوان دائماً" باید کاذب باشد (و وقتی با قید دوام کاذب باشد با قید ضرورت به طریق اولی کاذب خواهد بود). این، خلاف فرض است زیرا این قضیه، همان قضیه اصل است که صدق آن مفروض است. بنابراین نقیض قضیه عکس باطل است و با ابطال نقیض عکس، خود عکس ثابت می‌شود.
اگر قضیه عکس صحیح نباشد باید نقیض آن یعنی: "بعض اللاحیوان انسان بالفعل" صحیح باشد.
عکس مستوی این قضیه یعنی: "بعض الانسان لاحیوان بالفعل" نیز صادق خواهد بود (صحت
عکس نقیض سالبه جزئیه را به عنوان اصل موضوع می‌پذیریم که در جای خود ثابت شده است)، و نقض المحمولِ آن، یعنی: "بعض الانسان لیس بحیوان بالفعل" نیز صادق باید باشد، و نقیض آن، یعنی: "کلّ انسان حیوان دائماً" باید کاذب باشد (و وقتی با قید دوام کاذب باشد با قید ضرورت به طریق اولی کاذب خواهد بود). و این، خلاف فرض است زیرا این قضیه، همان قضیه اصل است که صدق آن مفروض است. بنابراین نقیض قضیه عکس باطل است و با ابطال نقیض عکس، خود عکس ثابت می‌شود. اما علت عدم انعکاس
ضروریه مطلقه به مثل خود (ضروریه مطلقه)، وجود موارد نقض است. مثلاً قضیه: "بالضرورة کلّ مرکوب زیدٍ فرسٌ" صادق است اما عکس نقیض آن یعنی: "لاشئ ممّا لیس بفرسٍ مرکوبُ زیدٍ بالضرورة" کاذب است، زیرا صحیح است که بگوییم: "بعض ما لیس بفرسٍ (و هو الحمار) مرکوبُ زیدٍ بالامکان العام".
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
•
سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة. • فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان.
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
•
علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید. • قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
•
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس. •
مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «عکس نقیض موجبه کلیه دائمه مطلقه»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۳/۸.
