عکس نقیض حملیه موجبه کلیه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عکس نقیض حملیه موجبه کلیه، به‌معنای جابه‌جایی
موضوع و
محمول قضیه موجبه کلیه همراه تبدیل محمول یا هر دو طرف به نقیض خود است.
در
قضیه حملیه،
عکس مستوی از طریق جابه‌جایی موضوع و محمول به دست می‌آید با این شرط که قضیه عکس در صدق و کیف، تابع قضیه اصل باشد، اما به لحاظ
کمیت، متفاوت از قضیه اصل است.
قاعده عکس نقیض (اعم از
عکس نقیض موافق و مخالف) از لحاظ کم:
قضایای سالبه در
عکس نقیض، حکم
قضایای موجبه در عکس مستوی را دارند و قضایای موجبه در عکس نقیض، حکم قضایای سالبه در عکس مستوی را دارند، به شرح ذیل:
۱.
سالبه کلیه به
سالبه جزئیه (در عکس نقیض موافق)، یا
موجبه جزئیه (در عکس نقیض مخالف) منعکس می‌شود.
۲. سالبه جزئیه هم به سالبه جزئیه (در عکس نقیض موافق)، یا موجبه جزئیه (در
عکس نقیض مخالف) منعکس می‌شود.
۳.
موجبه کلیه به موجبه کلیه (در عکس نقیض موافق)، یا سالبه کلیه (در عکس نقیض مخالف) منعکس می‌شود.
۴. موجبه جزئیه به عکس نقیض منعکس می‌شود، چنانکه سالبه جزئیه به عکس مستوی منعکس نمی‌شد.
عکس مستوی قضیه حملیه موجبه کلیه، موجبه جزئیه است؛ مثال: عکس مستوی قضیه «هر فلزی معدن است» عبارت است از: بعضی از معدنی‌ها فلزند.
برهان انعکاس عکس نقیض موجبه کلیه به موجبه کلیه به این شرح می‌باشد:
مدّعا: اگر «هر (ب) (ج) باشد» (قضیه اصل)، آن‌گاه قضیه «هر لا (ج) لا (ب) است» صادق است.
برهان: اگر قضیه «هر لا (ج) لا (ب) است» صادق نباشد، به حکم امتناع ارتفاع نقیضین، باید نقیض آن یعنی «بعض لا (ج) لا (ب) نیست» صادق باشد و عکس نقیض موافق آن یعنی «بعض (ب) (ج) نیست» هم صادق، و نقیض آن یعنی «هر (ب) (ج) است» کاذب خواهد بود، در حالی که این قضیه، همان قضیه اصل است که صدق آن مفروض است. از بطلان نقیض مدعا، صدق خود مدعا یعنی «هر لا (ج) لا (ب) است» آشکار می‌شود.
مدّعا: اگر «هر (ب) (ج) باشد» (قضیه اصل)، آن‌گاه قضیه «هیچ لا (ج) (ب) نیست» صادق است.
برهان: اگر قضیه «هیچ لا (ج) (ب) نیست» صادق نباشد، به حکم امتناع ارتفاع نقیضین، باید نقیض آن یعنی «بعض لا (ج) (ب) است» صادق باشد و عکس مستوی آن یعنی «بعض (ب) لا (ج) است» هم صادق باشد. این موجبه جزئیه معدولة المحمول به سالبه جزئیه محصلة المحمول یعنی «بعض (ب) (ج) نیست» قابل تحویل است و نقیض آن یعنی «هر (ب) (ج) است» کاذب خواهد بود، در حالی که این قضیه همان قضیه اصل است که صدق آن مفروض است. از بطلان نقیض مدعا، صدق خود مدعا یعنی «هیچ لا (ج) (ب) نیست» آشکار می‌شود.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
•
سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة. • فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان.
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
•
مظفر، محمدرضا، المنطق. •
علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید. •
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس. • قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
•
مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «عکس نقیض حملیه موجبه کلیه»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۳/۳.
