• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عِلْج (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





عِلْج و عِلاج (به کسر عین) از واژگان نهج البلاغه به معنای معالجه و مداوا و دوا است. حضرت علی (علیه‌السلام) در وصف خداوند متعال و اهل شام و... از این واژه استفاده نموده است.



عِلْج و عِلاج به کسر اوّل به معنای معالجه و مداوا و نیز به معنای دوا آمده است.


امام (صلوات‌الله‌علیه) در وصف حق تعالی فرموده است: «لاَ يُدْرَكُ بِوَهْم... وَلاَ يَنْظُرُ بِعَيْن، وَلاَ يُحَدُّ بِأَيْن، وَلاَ يُوصَفُ بِالاَْزْوَاجِ، وَلاَ يُخْلَقُ بِعِلاَج» «خدایی که با وهم درک نشود و با چشم دیده نمی‌شود، و با مکانی محدود نمی‌گردد و با امثال و همتا وصف شدن ندارد و با علاج و تلاش نمی‌آفریند. (بلکه کارش کن فیکون است.)» (شرح‌های خطبه: )
و درباره قتال اهل شام فرموده است: «فَمَا وَجَدْتُنِي يَسَعْني إِلاَّ قِتَالُهُمْ أَوِ الْجُحُودُ بِمَا جَاءَ بِهِ مُحَمَّدٌ (صلى‌الله‌عليه‌وآله‌و‌سلم)، فَكَانَتْ مُعَالَجَةُ الْقِتَالِ أَهْوَنَ عَلَيَّ مِنْ مُعَالَجَةِ الْعِقَابِ» «خودم را نیافتم مگر در حالی‌ که یا باید با اهل شام بجنگم و یا دین محمد را انکار کنم (چون در دین اسلام قتال امام با اهل بغی واجب است) معالجه و چاره‌جویی آشوب آنها با جنگ بر من آسانتر بود از معالجه با عذاب خداوند (شرح‌های خطبه: )
در رابطه با کعبه فرموده است: «وَلَوْ كَانَ الاِْسَاسُ الْـمَحْمُولُ عَلَيْهَا، وَالاَْحْجَارُ الْمَرْفُوعُ بِهَا، بَيْنَ زُمُرُّدَة خَضْرَاءَ، وَيَاقُوتَة حَمْرَاءَ،... وَلَوَضَعَ مُجَاهَدَةَ إبْلِيسَ عَنِ الْقُلُوبِ، وَلَنَفَى مُعْتَلَجَ الرَّيْبِ مِنَ الْنَّاسِ.» «اگر خداوند کعبه را از یاقوت و زمرّد قرار می‌داد شکّ را از سینه‌ها می‌برد و تلاش و وسوسه شیطان را از قلوب برمی‌داشت و تلاطم اضطراب را از مردم دور می‌کرد ولی خواسته است مردم را با شدائد بیازماید.» (شرح‌های خطبه: ) گویند: «اعْتَلَجَتِ الأمواج: إذا التَطَمَت» موجها تلاطم کردند «معتلج» مصدر میمی به معنای تلاطم است که امواج با تلاطم به همدیگر چاره جویی می‌کنند.


این ماده چهار بار در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۷۴۱.    
۲. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۳، ص۶۲۰.    
۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۰۷، خطبه ۱۸۲.    
۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۲۷، خطبه۱۷۰.    
۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۶۲، خطبه ۱۸۲.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص ۱۸۲.    
۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۰۰.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص ۷۰۶.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۵۰.    
۱۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۳۱۸.    
۱۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۸۹.    
۱۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۱۴، خطبه ۵۳.    
۱۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۹۹، خطبه ۵۴.    
۱۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۹۱، خطبه ۵۴.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۱۵.    
۱۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۰۸.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۰۹.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۶۱۴.    
۱۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۴، ص۳۲۵.    
۲۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۴، ص۱۳.    
۲۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۶۲، خطبه ۱۹۲.    
۲۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۷۲، خطبه ۱۸۷.    
۲۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۹۳، خطبه ۱۹۲.    
۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۵۷.    
۲۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۵۹.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۷۹.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۴۳۰.    
۲۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۳۴۴.    
۲۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۱۶۰.    
۳۰. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۲، ص۳۱۹.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «علج»، ج۲، ص۷۴۱.    






جعبه ابزار