• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عُمْق (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





عُمْق (به ضم عین) از واژگان نهج البلاغه در اصل به معنای گودی و عَمِقَ (به فتح عین و کسر میم) به معنای راه دور است. حضرت علی (علیه‌السلام) درباره قرآن مجید و فتنه و ... از این واژه استفاده نموده است.



عُمْق به معنای گودی آمده است. «بئر عمیق» چاهی است که ژرف و عمیق باشد. عَمِق به معنای راه دور است. گویند: «عَمِقَ‌ الطريقُ‌ و المكانُ‌: بَعُد و طال»


امام (صلوات‌الله‌علیه) در حکمت ۲۷ فرموده است: «وَالْكُفْرُ عَلَى أَرْبَعِ دَعَائِمَ: عَلَى التَّعَمُّقِ، وَالتَّنَازُعِ، وَالزَّيْغِ، وَالشِّقَاقِ: فَمَنْ تَعَمَّقَ لَمْ يُنِبْ إِلَى الْحَقِّ، وَمَنْ كَثُرَ نِزَاعُهُ بِالْجَهْلِ دَامَ عَمَاهُ عَنِ الْحَقِّ» یعنی کفر بر چهار ستون پایدار است پی وهم رفتن، و خصومت کردن و انحراف از راه حق و دشمنی ورزیدن، پس هر کس پی‌خیال و وهم رود به حق برنمی‌گردد، و هر کس خصومتش از روی نادانی زیاد شود کوری‌اش از حق دوام خواهد یافت. (شرح‌های حکمت: ) تعمّق: تبعیّت از اوهام و خیالات است به فکر رسیدن به حق.
در حکمت ۲۷۸ آمده:«وسئل عن القدر، فقال: طَرِيقٌ مُظْلِمٌ فَلاَ تَسْلُكُوهُ، وَبَحْرٌعَمِيقٌ فَلاَ تَلِجُوهُ، وَسِرُّ اللهِ فَلاَ تَتَكَلَّفُوهُ.» «از آن حضرت از «قدر» سؤال شد فرمود: راه‌ تاریکی است به آن داخل نشوید، دریای ژرفی است واردش نگردید، سرّ خداست خود را در دانستن آن به تکلف نیاندازید» (شرح‌های حکمت: ) گویا منظور آن است که اعمال خود را به کنید و روی قضا و قدر نایستید و حساب نکنید.
سخن گفتن از «قدر» و کیفیت صدور اعمال بندگان روی قضا و قدر مسئله غامضی است که احتمال گمراه شدن در آن بیشتر است لذا امام (صلوات‌اللّه‌علیه) از آن بر حذر داشته است.
درباره قرآن مجید فرموده است: «وَإِنَّ القُرآنَ ظَاهِرُهُ أَنِيقٌ، وَبَاطِنُهُ عَمِيقٌ، لاَ تَفْنَى عَجَائِبُهُ، وَلاَتَنْقَضِي غَرَائِبُهُ» «ظاهر قرآن زیباست و باطنش عمیق، عجائبش فانی شدنی و غرائبش تمام شدنی نیست.» (شرح‌های خطبه: )
در خطبه ۱۹۲ فرموده است: «وَمَهَاوِي فِجَاج عَمِيقَة» یعنی راه‌های دور (شرح‌های خطبه: )
در خطبه ۱۶۵ قرموده است: «هذَا عَمَائِقُ الْفِطَنِ» یعنی فتنه‌های مفصّل. (شرح‌های خطبه: )
در خطبه ۹۰ آمده است: «عَمِيقَاتِ غُيُوبِ مَلَكُوتِهِ» یعنی ژرف‌های غیوب حکومت و تسلط خدا. (شرح‌های خطبه: )


این ماده هشت بار در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۷۵۳.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۵، ص۲۱۷.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۳، ص۶۴۴.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۳، ص۶۴۳.    
۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۷۷۶، حکمت ۲۷.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص، حکمت ۳۱.    
۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۷۳، حکمت ۳۱.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۳۹.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۳۱.    
۱۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۳۷.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۲، ص۲۰۹.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۶۱.    
۱۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۱۴۲.    
۱۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۴۷، حکمت ۲۷۸.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۲۲۲، حکمت ۲۸۷.    
۱۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۲۶، حکمت ۲۷۸.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۰۹.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۵۸.    
۱۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۵۸.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۴، ص۳۷۹.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۳۷۵.    
۲۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۹، ص۱۸۱.    
۲۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۶۵، خطبه ۱۸.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۵۱، خطبه ۱۸.    
۲۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۶۱، خطبه ۱۸.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۱.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۶۳۶.    
۲۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۶۳۹.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱، ص۶۳۳.    
۳۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۳، ص۲۷۷.    
۳۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۲۸۸.    
۳۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۶۱، خطبه ۱۹۲.    
۳۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۷۱، خطبه ۱۸۷.    
۳۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۷۱، خطبه ۱۸۷.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۵۷.    
۳۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۵۸.    
۳۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۷۶.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۴۲۴.    
۳۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۳۴۱.    
۴۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۱۵۶.    
۴۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۶۹، خطبه ۱۶۵.    
۴۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۹۲، خطبه ۱۶۳.    
۴۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۳۸، خطبه ۱۶۵.    
۴۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۶۵.    
۴۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۶۰.    
۴۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۶۷.    
۴۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۶، ص۳۸۸.    
۴۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۵۸.    
۴۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۲۷۵.    
۵۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۸۲، خطبه ۹۰.    
۵۱. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۱، ص۱۶۱، خطبه ۸۹.    
۵۲. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص، خطبه ۹۱.    
۵۳. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۸۱.    
۵۴. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۶۹۴.    
۵۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۰۹.    
۵۶. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۴۳.    
۵۷. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۶، ص۳۱۵.    
۵۸. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۶، ص۴۰۷.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عمق»، ج۲، ص۷۵۳.    






جعبه ابزار