• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عَمْرو (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: عمرو بن عاص.


عَمْرو (به فتح عین) (عمرو بن عاص بن وائل شیّاد) از واژگان نهج البلاغه، نامیِ عرب و او دشمن سرسخت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) بود. حضرت علی (علیه‌السلام) در جریان حکمیت و آنجا که نسبت مزاح و شوخ طبع به ایشان داده شد از این واژه استفاده نموده است.



عَمْرو (عمرو بن عاص بن وائل شیّاد) نامی عرب و دشمن سرسخت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) بود.


یکی با کلمه عمرو بن عاص، آن‌گاه که نامردان در جریان حکمیت ابو‌موسی اشعری را به حضرت تحمیل می‌کردند فرمود: او خطا کار است، حالا که معاویه عمرو بن عاص را برگزید شما هم عبد اللّه بن عباس را برگزینید: «فَادْفَعُوا فِي صَدْرِ عَمْرِوبْنِ الْعَاصِ بِعَبْدِ اللهِ بْنِ الْعَبَّاسِ، وَخُذُوا مَهَلَ الاَْيَّامِ، وَحُوطُوا قَوَاصِيَ الاِْسْلاَمِ» «با عبد اللّه بن عباس به سینه عمرو بن العاص بزنید، فرصت‌ها را غنیمت شمارید و شهرهای دور دست اسلام را احاطه کنید و در دست داشته باشید.» (شرح‌های خطبه: )
دیگری: آنجا که شنید عمرو بن عاص به مردم شام می‌گوید: علی اهل مزاح و شوخ طبع است، فرمود: «عَجَباً لاِبْنِ النَّابِغَةِ! يَزْعُمُ لاَِهْلِ الشَّامِ أَنَّ فِيَّ دُعَابَةً، وَأَنِّي امْرُؤٌ تِلْعَابَةٌ: أُعَافِسُ وَأُمَارِسُ! لَقَدْ قَالَ بَاطِلاً، وَنَطَقَ آثِماً.» (شگفتا! پسر آن زن بدنام در ميان مردم شام نشر مى‌دهد كه من اهل مزاح هستم؛ مردى شوخ طبع، كه مردم را سرگرم شوخى مى‌كند. حرفى باطل گفته و سخنى به گناه انتشار داده است.) (شرح‌های خطبه ) معنای آن در «دعب» گذشت.
و در جای دیگر در ملامت یاران، عمرو بن عاص را به میان کشیده و فرموده است: «وَإنَّ أَحَبَّ مَا أَنَا لاَق إِلَيَّ الْمَوْتُ! قَدْ دَارَسْتُكُمُ الْكِتَابَ، وَفَاتَحْتُكُمُ الْحِجَاجَ، وَعَرَّفْتُكُمْ مَا أَنْكَرْتُمْ، وَسَوَّغْتُكُمْ مَا مَجَجْتُمْ، لَوْ كَانَ الاَْعْمَى يَلْحَظُ، أَوِ النَّائِمُ يَسْتَيْقِظُ! وَأَقْرِبْ بِقَوْم مِنَ الْجَهْلِ بِاللهِ قَائِدُهُمْ مُعَاوِيَةُ! وَمُؤَدِّبُهُمُ ابْنُ النَّابِغَةِ!» یعنی اکنون از همه محبوبتر به من مرگ است کتاب را به شما درس دادم، در احتجاج را به رویتان باز کردم، آنچه که نمی‌دانستید به شما آموختم و آنچه را که جرعه جرعه می‌نوشیدید به راحتی به کام شما ریختم، ای‌ کاش کور می‌دید، ‌ای کاش خوابیده بیدار می‌شد، چه نزدیک‌اند به نادانی مردمی که پیشوای آنها معاویه و آموزگارشان عمرو بن عاص پسر زن زناکار است. (شرح‌های خطبه: )
آنگاه که عبید اللّه عباس و سعید بن نمران از «یمن» آمده و اشغال آن را توسط «بسر بن ارطاط» خبر دادند، امام (صلوات‌اللّه) در سخن خود برای مردم به این شعر تمثّل کرد که شاعر گوید: «لَعَمْرُ أَبِيكَ الخَيْرِ يَا عَمْرُو إِنَّني • عَلَى وَضَر - مِنْ ذَا الاِْنَاءِ - قَلِيلِ» یعنی قسم به جان خوب پدرت‌ ای عمرو، از این ظرف فقط چرک‌ اندکی برای من است. (شرح‌های خطبه: ) «وضر» بقیّه روغن و غساله در ظرف و گویند: «وضر الاناء» یعنی ظرف با روغن یا شیر چرکین شد. معلوم نیست آیا «عمرو» نام شخصی است و یا به‌طور مثال گفته شده است.


این ماده چندین بار در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۷۵۱.    
۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۷۳، خطبه ۲۳۶.    
۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۲۵۹، خطبه ۲۳۳.    
۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۵۷، خطبه ۲۳۸.    
۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۶۱.    
۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۵۵۸.    
۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۵۶۱.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۸، ص۵۸۲.    
۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۶، ص۱۱.    
۱۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۶، ص۱۱.    
۱۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۶۴، خطبه ۸۳.    
۱۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۴۵، خطبه ۸۲.    
۱۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۱۵، خطبه ۸۴.    
۱۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۶۱.    
۱۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۷۱.    
۱۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۷۱.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۳، ص۴۶۴.    
۱۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۶، ص۷۳.    
۱۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۶، ص۲۸۰.    
۲۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، خطبه ۱۸۰.    
۲۱. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۲۲، خطبه ۱۷۵.    
۲۲. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۵۹، خطبه ۱۸۰.    
۲۳. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۰۰.    
۲۴. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۶۸۷.    
۲۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۶۹۱.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۶، ص۶۵۳.    
۲۷. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۶، ص۶۵۳.    
۲۸. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۷۲.    
۲۹. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، خطبه ۲۵.    
۳۰. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۶۰، خطبه ۲۵.    
۳۱. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۶۷، خطبه ۲۵.    
۳۲. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۱.    
۳۳. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۶.    
۳۴. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۲.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۷۷.    
۳۶. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۳، ص۳۵۶.    
۳۷. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۳۳۲.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عمرو»، ج۲، ص۷۵۱.    






جعبه ابزار