عَلَیْهُ و عَلَیْهِ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَلَیْهُ و عَلَیْهِ:
(وَ مَنْ اَوْفی بِما عاهَدَ عَلَیْهُ اللّٰهَ) عَلَیْهُ و عَلَیْهِ:
«علیه» مرکب از «علی» حرف جرّ و ضمیر است و فعل یا اسم نیست.
باید توجه داشت که
«علیهُ» در
آیه مورد بحث برخلاف معمول، به ضمّ «هاء» خوانده می‌شود و بعضی از
مفسران در توجیه آن چنین گفته‌اند که این همان «هاء» «هو» است که در اصل مضموم است و بعد از حذف واو گام مضموم می‌آید، مانند: «له» و «عنه» و گاه به خاطر آن‌که قبل از آن «یاء» است مکسور می‌آید، مانند: «علیه»، ولی چون در آیه مورد بحث بعد از آن لفظ «
اللّه» قرار گرفته مضموم خوانده شده تا با
تفخیم «لام» در «اللّه» سازگارتر باشد.
به موردی از کاربرد
عَلَیْهُ و عَلَیْهِ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(اِنَّ الَّذینَ یُبایِعونَکَ اِنَّما یُبایِعونَ اللَّهَ یَدُ اللَّهِ فَوْقَ اَیْدیهِمْ فَمَن نَّکَثَ فَاِنَّما یَنکُثُ عَلَی نَفْسِهِ وَ مَنْ اَوْفَی بِما عاهَدَ عَلَیْهُ اللَّهَ فَسَیؤْتیهِ اَجْرًا عَظیمًا) (به
یقین کسانی که با تو
بیعت می‌کنند در
حقیقت تنها با
خدا بیعت می‌نمایند و دست خدا بالای دست آن‌هاست؛ پس هر کس پیمان‌شکنی کند، تنها به زیان خود پیمان می‌شکند و آن کس که نسبت به عهدی که با خدا بسته
وفا کند، به زودی
پاداش عظیمی به او خواهد داد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(وَ مَنْ اَوْفی بِما عاهَدَ عَلَیْهُ اللَّهَ فَسَیؤْتیهِ اَجْراً عَظیماً) این جمله
وعده جمیلی است به کسانی که
عهد و بیعت خدا را حفظ می‌کنند و به آن وفا می‌نمایند و این آیه خالی از اشاره به این نکته نیست که
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در هنگام بیعت دست خود را روی دست مردم می‌گذاشت، نه اینکه مردم دست روی دست آن جناب بگذارند.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «عَلَیْهُ و عَلَیْهِ»، ج۳، ص۲۳۴.
