• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عَزْو (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





عَزْو (به فتح عین) از واژگان نهج البلاغه به معنای نسبت دادن است. این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند: اِعتِزاء (به کسر الف و تاء) به معنای نسبت دادن و صبر کردن. حضرت علی (علیه‌السلام) درباره بزرگان جاهلیّت و در هنگام دفن حضرت فاطمه (علیها‌سلام) و ... از این واژه استفاده نموده است.



عَزو به معنای نسبت دادن. آمده است. «عَزا فلانا الی ابیه: نَسَبَه الیه»
اِعتزاء و تَعَزّی نیز به همان معنای است و نیز به معنی صبر کردن آید.
«عَزَّ الرَجُل عَزّا: صبر» «تعزیه» وادار به صبر کردن. «عَزّاه تَعزیة: سَلّاه و صَبّره و اَمَرَهُ بالصَبر» «احسن اللّه عزائک» یعنی خدا به تو صبر خوب بدهد.


امام (صلوات‌الله‌علیه) در هنگام دفن فاطمه (علیها‌سلام) خطاب به حضرت رسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بیان می‌دارد: «قَلَّ يَا رَسُولَ اللهِ، عَنْ صَفِيَّتِكَ صَبْرِي... إِلاَّ أَنَّ لِي فِي التَّأَسِّيِ بِعَظِيمِ فُرْقَتِكَ، وَفَادِحِ مُصِيبَتِكَ، مَوْضِعَ تَعَزّ» یعنی در اثر مفارقت دختر گرامی تو، صبرم کم شد ولی در عبرت گرفتن از فراق بزرگ و مصیبت‌گران رحلّت شما، مرا محلّ صبری هست (که رحلت شما از فراق زهرا سخت‌تر بود.) (شرح‌های خطبه: ) «تعزّ» تصبّر و خویشتن‌داری است.
درباره بزرگان جاهلیّت فرموده است: «فَإِنَّهُمْ قَوَاعِدُ أَسَاسِ الْعَصَبِيَّةِ،... وَسُيُوفُ إعْتِزَاءِ الْجَاهِلِيَّةِ» (آنها پى و بنيان تعصّب و ستون و اركان فتنه و فساد و شمشيرهاى تفاخر جاهليتند!) (شرح‌های خطبه: ) «اعتزاء الحاخلیّته» یعنی افتخار جاهلیت که هر یک انتساب خویش را به پدران و قبائل به رخ دیگران می‌کشیدند.
درباره رسول اللّه (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرموده است: «فَإِنَّ فِيهِ أُسْوَةً لِمَنْ تَأَسَّى، وَعَزَاءً لِمَنْ تَعَزَّى»«... در او صبر هست برای آنکه صبر کند.» (شرح‌های خطبه: )


این ماده شش بار در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۷۱۶.    
۲. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۳، ص۵۴۲.    
۳. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۱، ص۲۹۰.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۳، ص۵۴۳.    
۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۰۸، خطبه ۲۰۲.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۲۰۸، خطبه ۱۹۷.    
۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۱۹، خطبه ۲۰۲.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۹۷.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱.    
۱۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۸، ص۳۴.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۱۲.    
۱۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۲۶۵.    
۱۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۵۵، خطبه ۱۹۲.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۶۶، خطبه ۱۸۷.    
۱۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۹۰، خطبه ۱۹۲.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۵۱.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۱۹.    
۱۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۴۶.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۳۹۳.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۳۰۸.    
۲۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۱۵۰.    
۲۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۴۷، خطبه ۱۶۰.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۷۴، خطبه ۱۵۵.    
۲۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۲۷، خطبه ۱۶۰.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۴۹.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۱۲.    
۲۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۲۰.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۶، ص۲۴۲.    
۳۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۳۷۳.    
۳۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۲۳۲.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عزو»، ج۲، ص۷۱۶.    






جعبه ابزار