عَرّ (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَرّ (به فتح عین و تشدید راء) یا
عُرّ (به ضم عین و تشدید راء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای مرضی جلدی که سوزش و خارش دارد، است.
این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
•
مُعْترّ (به ضم میم) به معنای سوال کننده و آن‌که خود را در معرض سوال قرار می‌دهد.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره گناهانی که بدون
توبه آمرزیده نمی‌شوند و ... از این واژه استفاده نموده است.
از این ماده سه بار در نهج البلاغه آمده است.
عَرّ یا
عُرّ به معنای مرضی جلدی است که سوزش و خارش دارد. به عربی
جَرَبْ (مثل شرف) گویند و آن غیر از
آبله است و اصل آن به معنی عروض است.
مُعْترّ به معنای سوال کننده و آن‌که خود را در معرض سوال قرار می‌دهد آمده است.
به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره بعضی از گناهان که بدون توبه آمرزیده نمی‌شوند فرموده است:
«أَنْ يُشْرِكَ بِالله... أَوْ يَشْفِيَ غَيْظَهُ بِهَلاَكِ نَفْسِهِ، أَوْ يُعِرَّ بِأَمْر فَعَلَهُ غَيْرُهُ» «
خدا را
شرک قرار دهد، یا با کشتن دیگری غیظ خود را
شفا دهد و یا با کاری که خود کرده دیگری را معیوب و آلوده کند.»
(شرح‌های خطبه:
) «غیره» مفعول «یعّر» است «عرّ» در این‌جا به معنی عیب گرفتن و مورد تعرّض قرار دادن است.
«
مَعَرَّةِ الْجَيْشِ» یعنی اذیت کردن و ناراحت کردن قشون دیگران را، ایشان در
نامه ۶۰ به بعضی از فرمانداران می‌نویسد: من لشکری فرستاده‌ام آنها از کنار شما خواهند گذشت ان شاء الله به آنها
وصیت کرده‌ام که به مردم ضرری نرسانند:
«فَإِنّي قَدْ سَيَّرْتُ جُنُوداً هيَ مارَّةٌ بِكُمْ إِنْ شَاءَ اللهُ... وَأَنَا أَبْرَأُ إِلَيْكُمْ وَ إِلَى ذِمَّتِكُمْ مِنْ مَعَرَّةِ الْجَيْشِ، إِلاَّ مِنْ جَوْعَةِ الْمُضْطَرِّ» «و من در نزد شما و تعهدی که نسبت به شما دارم از آزاری که قشون به مردم رسانند بیزارم مگر آن‌که گرسنگی سربازی را ناچار گرداند.»
حضرت در نامه ای که به
مالک اشتر هنگام رفتن به
مصر می نویسد چنین می فرمایند:
«فإِنَّ في هذِهِ الطَّبَقَةِ قانِعاً وَ مُعْتَرّاً» «در اين طبقه هم كسانى هستند كه دست سؤال دارند و هم افرادى كه بايد به آنها بدون پرسش، بخشش شود.»
(شرح‌های نامه:
)
قانع فقیری که به آنچه داده‌ای
قناعت کنند، «معتّر» سوال کننده و آن‌که خود را در معرض سوال قرار می‌دهد.
از این ماده سه بار در نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عر»، ج۲، ص۷۱۰.
