عَرّ (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَرّ (
به فتح عین و تشدید
راء) یا
عُرّ (
به ضم
عین و تشدید
راء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای مرضی جلدی که سوزش
و خارش دارد، است.
این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
•
مُعْترّ (
به ضم میم)
به معنای سوال کننده
و آن‌که خود را در
معرض سوال قرار می‌دهد.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره گناهانی که بدون
توبه آمرزیده نمی‌شوند
و ... از این واژه استفاده نموده است.
از این ماده سه بار در
نهج البلاغه آمده است.
عَرّ یا
عُرّ به معنای مرضی جلدی است که سوزش
و خارش دارد.
به عربی جرب (مثل شرف) گویند
و آن غیر از
آبله است
و اصل آن
به معنی
عروض است.
مُعْترّ به معنای سوال کننده
و آن‌که خود را در
معرض سوال قرار می‌دهد آمده است.
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره بعضی از گناهان که بدون توبه آمرزیده نمی‌شوند فرموده است:
«أَنْ يُشْرِكَ بِالله... أَوْ يَشْفِيَ غَيْظَهُ بِهَلاَكِ نَفْسِهِ، أَوْ يُقِرَّ بِأَمْر فَعَلَهُ غَيْرُهُ» یعنی:
خدا را
شرک قرار دهد، یا با کشتن دیگری غیظ خود را
شفا دهد
و یا با کاری که خود کرده دیگری را معیوب
و آلوده کند.
(شرح‌های خطبه:
) «غیره» مفعول «یعّر» است «عرّ» در این‌جا
به معنی عیب گرفتن
و مورد
تعرّض قرار دادن است.
«معرة الجیش» یعنی اذیت کردن
و ناراحت کردن قشون دیگران را، ایشان در
نامه ۶۰ به بعضی از فرمانداران می‌نویسد: من لشکری فرستاده‌ام آنها از کنار شما خواهند گذشت ان شاء الله
به آنها
وصیت کرده‌ام که
به مردم ضرری نرسانند:
«فَإِنِّي قَدْ سَيَّرْتُ جُنُوداً هِيَ مَارَّةٌ بِكُمْ إِنْ شَاءَ اللهُ... وَأَنَا أَبْرَأُ إِلَيْكُمْ وَإِلَى ذِمَّتِكُمْ مِنْ مَعَرَّةِ الْجَيْشِ، إِلاَّ مِنْ جَوْعَةِ الْمُضْطَرِّ» «
و من در نزد شما
و تعهدی که نسبت
به شما دارم از آزاری که قشون
به مردم رسانند بیزارم مگر آن‌که گرسنگی سربازی را ناچار گرداند.»
(شرح‌های نامه:
)
و «فإِنَّ فِي هذِهِ الطَّبَقَةِ قَانِعاً وَمُعْتَرّاً» (در اين طبقه هم كسانى هستند كه دست سؤال دارند
و هم افرادى كه بايد
به آنها بدون پرسش، بخشش شود.)
(شرح‌های نامه:
)
قانع فقیری که
به آنچه داده‌ای
قناعت کنند، «معتّر» سوال کننده
و آن‌که خود را در
معرض سوال قرار می‌دهد.
از این ماده سه بار در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عر»، ج۲، ص۷۱۰.
