عمل صالح (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بنا به
آیات قرآن، بهترین اعمال در نزد خداوند، اعمال صالح هستند.
وجود اقلّيّتى از اهل عمل صالح، در ميان
انسانها:
«... وَ إِنَّ كَثِيراً مِنَ الْخُلَطاءِ لَيَبْغِي بَعْضُهُمْ عَلى بَعْضٍ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ قَلِيلٌ ما هُمْ ...؛
... و بسيارى از شريكان و دوستان به يكديگر ستم مى‌كنند، مگر كسانى كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند؛ امّا عدّه آنان كم است....»
آثار عمل صالح با توجه به آیات قرآن عبارتند از:
انجام دادن عمل صالح، مايه تثبيت و بهبودى موقعيّت شخص:
۱. «... وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً فَلِأَنْفُسِهِمْ يَمْهَدُونَ؛
... و آنها كه كار شايسته انجام دهند، براى خودشان آماده مى‌سازند (و ذخيره مى‌كنند).»
۲. «مَنْ عَمِلَ صالِحاً فَلِنَفْسِهِ ...؛
هر كس كار شايسته‌اى به جا آورد، به نفع خود به جا آورده است....»
تأثير عملكرد نيك
پدران، در سرنوشت فرزندان و نسلهاى آينده آنان:
«وَ إِذْ قالَ إِبْراهِيمُ لِأَبِيهِ وَ قَوْمِهِ إِنَّنِي بَراءٌ مِمَّا تَعْبُدُونَ إِلَّا الَّذِي فَطَرَنِي فَإِنَّهُ سَيَهْدِينِ وَ جَعَلَها كَلِمَةً باقِيَةً فِي عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ؛
و به خاطر بياور هنگامى را كه
ابراهیم به پدرش -عمويش
آزر- و قومش گفت: من از آنچه شما مى‌پرستيد بيزارم. جز آن كسى كه مرا آفريده، كه او هدايتم خواهد كرد. او كلمه
توحید را كلمه پاينده‌اى در نسلهاى بعد از خود قرار داد، شايد به سوى خدا بازگردند.»
آرامش درونى بدون
ترس و اندوه، دستاورد عمل صالح:
۱. «... مَنْ آمَنَ ... وَ عَمِلَ صالِحاً ... وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛
كسانى كه ... ايمان آوردند، و ... كارى شايسته انجام دهند... و نه ترسى بر آنهاست و نه اندوهگين مى‌شوند. »
۲. «إِنَّ الَّذِينَ ... وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ ... وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛
كسانى كه ... كارهاى شايسته انجام دادند ... نه ترسى بر آنهاست، و نه اندوهگين مى‌شوند.»
۳. «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا ... مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ عَمِلَ صالِحاً فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛
كسانى كه ايمان آوردند...، هر كدام كه به خداوند يگانه و روز بازپسين، ايمان بياورند، و كارهاى شايسته انجام دهند، نه ترسى بر آنهاست، و نه اندوهگين مى‌شوند.»
۴. «... فَمَنْ آمَنَ وَ أَصْلَحَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛
... كسانى كه ايمان بياورند و عمل صالح انجام دهند، نه ترسى بر آنهاست و نه اندوهگين مى‌شوند.»
۵. «... فَمَنِ اتَّقى وَ أَصْلَحَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛
... كسانى كه پرهيزگارى پيشه كنند و عمل صالح انجام دهند، نه ترسى بر آنهاست و نه اندوهگين مى‌شوند.»
۶. «وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ .... لا خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَ لا أَنْتُمْ تَحْزَنُونَ؛
و كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند... نه ترسى بر شماست و نه اندوهگين مى‌شويد.»
۷. «الَّذِينَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ ... الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ
طُوبى لَهُمْ ...؛
همان كسانى كه ايمان آورده‌اند، و دلهايشان به ياد خدا مطمئن و آرام است... كسانى كه ايمان آوردند و كارهاى شايسته انجام دادند، براى آنها پاكيزه‌ترين زندگى است....»
۸. «وَ مَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحاتِ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلا يَخافُ ظُلْماً وَ لا هَضْماً؛
امّا آن كس كه كارهاى شايسته انجام دهد، در حالى كه مؤمن باشد، نه از ستمى مى‌ترسد، و نه از كمبود (حقش).»
۹. «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ ... وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً ...؛
خداوند به كسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند وعده داده است كه... و ترسشان را به امنيت و آرامش مبدّل مى‌كند....»
عمل صالح، سبب آسان گرفتن
ذوالقرنین بر
مؤمنان:
«... قُلْنا يا ذَا الْقَرْنَيْنِ إِمَّا أَنْ تُعَذِّبَ وَ إِمَّا أَنْ تَتَّخِذَ فِيهِمْ حُسْناً • وَ أَمَّا مَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً ... وَ سَنَقُولُ لَهُ مِنْ أَمْرِنا يُسْراً؛
... گفتيم: اى ذوالقرنين! يا آنان را مجازات مى‌كنى، و يا روش نيكويى در مورد آنها انتخاب مى‌نمايى.و امّا كسى كه ايمان آورد و عمل صالحى انجام دهد ... و ما دستور آسانى به او خواهيم داد.»
عمل صالح، زمينه‌ساز بهره‌مندى از
آسایش، در
بهشت:
۱. «لَهُمْ دارُ السَّلامِ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ هُوَ وَلِيُّهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُونَ؛
براى آنها نزد پروردگارشان در بهشت سراى امن و آرامش خواهد بود؛ و بخاطر اعمال نيكى كه انجام مى‌دادند، او ولىّ و ياور آنهاست.»
۲. «... إِلَّا مَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً ... وَ هُمْ فِي الْغُرُفاتِ آمِنُونَ؛
... جز كسانى كه ايمان بياورند و عمل صالحى انجام دهند ... و آنها در غرفه‌هاى بهشتى در نهايت امنيت خواهند بود.»
۳. «فَهُوَ فِي عِيشَةٍ راضِيَةٍ • فِي جَنَّةٍ عالِيَةٍ • قُطُوفُها دانِيَةٌ • كُلُوا وَ اشْرَبُوا هَنِيئاً بِما أَسْلَفْتُمْ فِي الْأَيَّامِ الْخالِيَةِ؛
او در يك زندگى كاملًا رضايتبخش قرار خواهد داشت، در بهشتى عالى، كه ميوه‌هايش در دسترس است. و به آنان گفته مى‌شود: بخوريد و بياشاميد گوارا باد بر شما، اينها در برابر اعمالى است كه در ايام گذشته انجام داديد!»
ایمان و عمل صالح، زمينه‌ساز اجابت خواسته‌هاى انسان از سوى خداوند:
۱. «إِنَّ فِي خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ لَآياتٍ لِأُولِي الْأَلْبابِ • الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِهِمْ وَ يَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلًا سُبْحانَكَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ • رَبَّنا إِنَّكَ مَنْ تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَيْتَهُ وَ ما لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنْصارٍ • رَبَّنا إِنَّنا سَمِعْنا مُنادِياً يُنادِي لِلْإِيمانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ كَفِّرْ عَنَّا سَيِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ • رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلى رُسُلِكَ وَ لا تُخْزِنا يَوْمَ الْقِيامَةِ إِنَّكَ لا تُخْلِفُ الْمِيعادَ • فَاسْتَجابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّي لا أُضِيعُ عَمَلَ عامِلٍ مِنْكُمْ مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى بَعْضُكُمْ مِنْ بَعْضٍ فَالَّذِينَ هاجَرُوا وَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ وَ أُوذُوا فِي سَبِيلِي وَ قاتَلُوا وَ قُتِلُوا لَأُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ لَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ ثَواباً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوابِ؛
به يقين در آفرينش آسمانها و زمين، و آمد و شد شب و روز، نشانه‌هاى روشنى براى خردمندان است. همان كسانى كه خدا را ايستاده و نشسته، و در حالى كه بر پهلو خوابيده‌اند، ياد مى‌كنند؛ و در اسرار آفرينش آسمانها و زمين مى‌انديشند؛ و مى‌گويند: پروردگارا! اينها را بيهوده نيافريده‌اى؛ منزّهى تو! ما را از عذاب دوزخ، نگاهدار. پروردگارا! هر كه را تو بخاطر اعمالش، به آتش افكنى، او را خوار و رسوا ساخته‌اى؛ و براى ستمكاران، هيچ ياورى نيست. پروردگارا! ما صداى منادى تو را شنيديم كه به ايمان دعوت مى‌كرد كه: به پروردگار خود، ايمان بياوريد. و ما ايمان آورديم. پروردگارا! گناهان ما را ببخش؛ و بديهاى ما را بپوشان؛ و ما را با نيكان و در مسير آنها بميران! پروردگارا! آنچه را بوسيله پيامبرانت به ما وعده فرمودى، به ما عطا كن؛ و ما را در روز رستاخيز، رسوا مگردان؛ زيرا تو هيچ‌گاه از وعده خود، تخلّف نمى‌كنى. پروردگارشان، درخواست آنها را پذيرفت؛ و فرمود: من عمل هيچ كسى از شما را، زن باشد يا مرد، ضايع نخواهم كرد؛ (شما از جنس يكديگر و پيرو يك آيين). لذا كسانى كه در راه خدا هجرت كردند، و از خانه‌هاى خود بيرون رانده شدند و در راه من آزار ديدند، و جنگ كردند و كشته شدند، به يقين گناهانشان را مى‌بخشم؛ و آنها را در باغهاى بهشتى، كه از پاى درختانش نهرها جارى است، وارد مى‌كنم. اين پاداشى است از طرف خداوند؛ و بهترين پاداشها نزد خدا است.»
۲. «وَ هُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ ... وَ يَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ ...؛
او كسى است كه توبه را از بندگانش مى‌پذيرد ... و درخواست كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى نيك انجام داده‌اند مى‌پذيرد ....»
اجتناب از
باطل و گزافه‌گويى در
شعر، پيامد عمل صالح:
«وَ الشُّعَراءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ • أَ لَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وادٍ يَهِيمُونَ • وَ أَنَّهُمْ يَقُولُونَ ما لا يَفْعَلُونَ • إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ ذَكَرُوا اللَّهَ كَثِيراً وَ انْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا وَ سَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ؛
(
پیامبر اسلام شاعر نيست؛) شاعران كسانى هستند كه گمراهان از آنان پيروى مى‌كنند. آيا نديدى آنها در هر وادى سرگردانند؟ و سخنانى مى‌گويند كه به آنها عمل نمى‌كنند؟! مگر كسانى از آنها كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام دادند و خدا را بسيار ياد كردند، و به هنگامى كه مورد ستم واقع شدند به دفاع از خويشتن و مؤمنان بر مى‌خاستند؛ و از اشعارشان در اين راه كمك گرفتند و كسانى كه ستم كردند بزودى خواهند دانست كه به كدامين جايگاه باز مى‌گردند!»
اجتناب از
تجاوز به حقوق ديگران، اثر عمل صالح:
«... وَ إِنَّ كَثِيراً مِنَ الْخُلَطاءِ لَيَبْغِي بَعْضُهُمْ عَلى بَعْضٍ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ ...؛
... و بسيارى از شريكان و دوستان به يكديگر ستم مى‌كنند، مگر كسانى كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند....»
عمل صالح، از ملاكهاى ارزشمندى و برترى انسان:
۱. «وَ مَنْ يَأْتِهِ مُؤْمِناً قَدْ عَمِلَ الصَّالِحاتِ فَأُولئِكَ لَهُمُ الدَّرَجاتُ الْعُلى؛
و هركس با ايمان نزد او آيد، و اعمال صالح انجام داده باشد، چنين كسانى درجات عالى دارند.»
۲. «وَ مَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِمَّنْ دَعا إِلَى اللَّهِ وَ عَمِلَ صالِحاً وَ قالَ إِنَّنِي مِنَ الْمُسْلِمِينَ؛
چه كسى خوش گفتارتر است از آن كس كه دعوت به سوى خدا مى‌كند و عمل صالح انجام مى‌دهد و مى‌گويد: من از مسلمانانم؟!»
۳. «أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ اجْتَرَحُوا السَّيِّئاتِ أَنْ نَجْعَلَهُمْ كَالَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَواءً مَحْياهُمْ وَ مَماتُهُمْ ساءَ ما يَحْكُمُونَ؛
آيا كسانى كه مرتكب بديها و گناهان شدند چنين پنداشتند كه ما آنها را همچون كسانى قرار مى‌دهيم كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند كه حيات و مرگشان با آنها يكسان باشد؟! چه بد داورى مى‌كنند!»
۴. «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ؛
امّا كسانى كه ايمان آوردند واعمال صالح انجام دادند، بهترين خلق خدا هستند.»
عمل صالح، موجب قرار گرفتن در زمره
صالحان:
۱. «يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ يُسارِعُونَ فِي الْخَيْراتِ وَ أُولئِكَ مِنَ الصَّالِحِينَ؛
به خدا و روز واپسين ايمان مى‌آورند؛
امر به معروف و
نهی از منکر مى‌كنند؛ و در انجام كارهاى نيك، بر يكديگر پيشى مى‌گيرند؛ و آنها از صالحانند.»
۲. «وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَنُدْخِلَنَّهُمْ فِي الصَّالِحِينَ؛
و كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام دادند، به يقين آنها را در زمره صالحان وارد خواهيم كرد.»
عمل صالح، زمينه قرار گرفتن در زمره
متّقین:
۱. «يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ يُسارِعُونَ فِي الْخَيْراتِ وَ أُولئِكَ مِنَ الصَّالِحِينَ • وَ ما يَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَلَنْ يُكْفَرُوهُ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ بِالْمُتَّقِينَ؛
به خدا و روز واپسين ايمان مى‌آورند؛ امر به معروف و نهى از منكر مى‌كنند؛ و در انجام كارهاى نيك، بر يكديگر پيشى مى‌گيرند؛ و آنها از صالحانند. و آنچه از اعمال نيك انجام دهند، هرگز بدون پاداش نخواهد ماند و خدا از پرهيزگاران، آگاه است. »
۲. «أَمْ نَجْعَلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ كَالْمُفْسِدِينَ فِي الْأَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِينَ كَالْفُجَّارِ؛
آيا كسانى را كه ايمان آورده و كار هاى شايسته انجام داده‌اند همچون مفسدان در زمين قرار دهيم، يا پرهيزگاران را همچون فاجران؟!»
عمل صالح، سبب
اصلاح امور آدمى از جانب خدا:
«وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ آمَنُوا بِما نُزِّلَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ هُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ كَفَّرَ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ أَصْلَحَ بالَهُمْ؛
و كسانى كه ايمان آوردند و كارهاى شايسته انجام دادند و به آنچه بر محمد نازل شده- و آن حقّى است از سوى پروردگارشان- نيز ايمان آوردند، خداوند گناهانشان را مى‌بخشد و كارشان رااصلاح مى‌كند.»
عمل صالح، از عوامل
امنیّت اجتماعی:
«وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضى لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئاً وَ مَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ؛
خداوند به كسانى از شما كه ايمان آورده‌و كارهاى شايسته انجام داده‌اند وعده داده است كه به يقين، خلافت روى زمين را به آنان خواهد داد، همان گونه كه به پيشينيان آنها خلافت بخشيد؛ و دين و آيينى را كه براى آنان پسنديده، بر ايشان پابرجا و ريشه دار خواهد ساخت؛ و ترسشان را به امنيت و آرامش مبدّل مى‌كند، بگونه‌اى كه فقط مرا مى‌پرستند و چيزى را همتاى من قرار نخواهند داد. و كسانى كه پس از آن كافر شوند، آنها همان فاسقانند.»
عمل صالح، سبب مصون ماندن اعمال، از
تباهی و كاستى:
«وَ مَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحاتِ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلا يَخافُ ظُلْماً وَ لا هَضْماً؛
امّا آن كس كه كارهاى شايسته انجام دهد، در حالى كه مؤمن باشد، نه از ستمى مى‌ترسد، و نه از كمبود (حقش).»
«هضم» به معناى نقص و كاستى است.
عمل صالح، از ملاكهاى برترى انسان:
۱. «وَ مَنْ يَأْتِهِ مُؤْمِناً قَدْ عَمِلَ الصَّالِحاتِ فَأُولئِكَ لَهُمُ الدَّرَجاتُ الْعُلى؛
و هركس با ايمان نزد او آيد، و اعمال صالح انجام داده باشد، چنين كسانى درجات عالى دارند.»
۲. «وَ مَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِمَّنْ دَعا إِلَى اللَّهِ وَ عَمِلَ صالِحاً وَ قالَ إِنَّنِي مِنَ الْمُسْلِمِينَ؛
چه كسى خوش گفتارتر است از آن كس كه دعوت به سوى خدا مى‌كند و عمل صالح انجام مى‌دهد و مى‌گويد: من از مسلمانانم؟!»
۳. «أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ اجْتَرَحُوا السَّيِّئاتِ أَنْ نَجْعَلَهُمْ كَالَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَواءً مَحْياهُمْ وَ مَماتُهُمْ ساءَ ما يَحْكُمُونَ؛
آيا كسانى كه مرتكب بديها و گناهان شدند چنين پنداشتند كه ما آنها را همچون كسانى قرار مى‌دهيم كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند كه حيات و مرگشان با آنها يكسان باشد؟! چه بد داورى مى‌كنند!»
۴. «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ؛
امّا كسانى كه ايمان آوردند واعمال صالح انجام دادند، بهترين خلق خدا هستند.»
عمل صالح، زمينه برخوردار شدن آدمى از
بشارت الهى:
۱. «وَ بَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ ...؛
به كسانى كه ايمان آورده، و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، بشارت ده....»
۲. «إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ ... وَ يُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ ...؛
اين قرآن، ... و به مؤمنانى كه كارهاى شايسته انجام مى‌دهند، بشارت مى‌دهد ....»
۳. «... وَ يُبَشِّرَ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ ...؛
... و مؤمنانى را كه كارهاى شايسته انجام مى‌دهند، بشارت دهد....»
۴. «ذلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ ...؛
اين همان چيزى است كه خداوند بندگانش را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند به آن نويد مى‌دهد....»
نقش عمل صالح، در بهره‌مندى انسان از نعمتهاى الهى
:
۱. «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ يَهْدِيهِمْ رَبُّهُمْ بِإِيمانِهِمْ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهارُ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ؛
ولى كسانى كه ايمان آوردند و كارهاى شايسته انجام دادند، پروردگارشان آنها را در پرتو ايمانشان هدايت مى‌كند؛ از زير قصرهاى آنها در باغهاى پر نعمت بهشتى، نهرها جارى است.»
۲. «وَ مَنْ أَرادَ الْآخِرَةَ وَ سَعى لَها سَعْيَها وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ كانَ سَعْيُهُمْ مَشْكُوراً • كُلًّا نُمِدُّ هؤُلاءِ وَ هَؤُلاءِ مِنْ عَطاءِ رَبِّكَ وَ ما كانَ عَطاءُ رَبِّكَ مَحْظُوراً؛
و هر كس كه سراى آخرت را بطلبد، و براى آن سعى و كوشش كند، در حالى كه ايمان داشته باشد، چنين كسانى سعى و تلاش آنها، از سوى خدا پاداش داده خواهد شد. هر يك از اين دو گروه را به اندازه شايستگى آنها از عطاى پروردگارت، بهره و كمك مى‌دهيم؛ و عطاى پروردگارت هرگز از كسى منع نشده است.»
۳. «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ جَنَّاتُ النَّعِيمِ؛
ولى كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، باغهاى پرنعمت بهشت از آن آنهاست.»
عمل صالح، از عوامل پيروزى
اهل ایمان:
«وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضى لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئاً ...؛
خداوند به كسانى از شما كه ايمان آورده‌و كارهاى شايسته انجام داده‌اند وعده داده است كه به يقين، خلافت روى زمين را به آنان خواهد داد، همان گونه كه به پيشينيان آنها خلافت بخشيد؛ و دين و آيينى را كه براى آنان پسنديده، بر ايشان پابرجا و ريشه دار خواهد ساخت؛ و ترسشان را به امنيت و آرامش مبدّل مى‌كند، بگونه‌اى كه فقط مرا مى‌پرستند و چيزى را همتاى من قرار نخواهند داد....»
عمل صالح، از عوامل تبدیل زشتيها و
گناهان، از سوى خداوند:
۱. «إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقاتِ فَنِعِمَّا هِيَ وَ إِنْ تُخْفُوها وَ تُؤْتُوهَا الْفُقَراءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ يُكَفِّرُ عَنْكُمْ مِنْ سَيِّئاتِكُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ؛
اگر صدقات و انفاق‌هاى خود را آشكار كنيد، خوب است؛ و اگر آنها را مخفى ساخته و به نيازمندان بدهيد، براى شما بهتر است؛ و از گناهان شما مى‌كاهد؛ و خداوند به آنچه انجام مى‌دهيد، آگاه است.»
۲. «إِلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صالِحاً فَأُوْلئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً؛
مگر كسانى كه توبه كنند و ايمان آورند و عمل صالح انجام دهند، كه خداوند سيئات آنان را به
حسنات مبدّل مى‌كند؛ و خداوند همواره آمرزنده و مهربان بوده است.»
۳. «وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَنُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِي كانُوا يَعْمَلُونَ؛
و كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام دادند، گناهان آنان را مى‌بخشيم و آنان را به بهترين اعمالى كه انجام مى‌دادند پاداش مى‌دهيم.»
۴. «... وَ أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ وَ أَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِي إِنِّي تُبْتُ إِلَيْكَ وَ إِنِّي مِنَ الْمُسْلِمِينَ أُولئِكَ الَّذِينَ نَتَقَبَّلُ عَنْهُمْ أَحْسَنَ ما عَمِلُوا وَ نَتَجاوَزُ عَنْ سَيِّئاتِهِمْ ...؛
... و كار شايسته‌اى انجام دهم كه از آن خشنود باشى، و فرزندان مرا صالح گردان؛ من به سوى تو باز گشتم (و توبه كردم)، و من از مسلمانانم. آنها كسانى هستند كه ما بهترين اعمالشان را قبول مى‌كنيم و از گناهانشان مى‌گذريم ....»
۵. «وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ آمَنُوا بِما نُزِّلَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ هُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ كَفَّرَ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ أَصْلَحَ بالَهُمْ؛
و كسانى كه ايمان آوردند و كارهاى شايسته انجام دادند و به آنچه بر محمد نازل شده- و آن حقّى است از سوى پروردگارشان- نيز ايمان آوردند، خداوند گناهانشان را مى‌بخشد و كارشان رااصلاح مى‌كند.»
۶. «يَوْمَ يَجْمَعُكُمْ لِيَوْمِ الْجَمْعِ ذلِكَ يَوْمُ التَّغابُنِ وَ مَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ وَ يَعْمَلْ صالِحاً يُكَفِّرْ عَنْهُ سَيِّئاتِهِ ...؛
اين در زمانى خواهد بود كه همه شما را در روز اجتماع -
روز رستاخیز- گردآورى مى‌كند؛ آن روز، روز احساس خسارت و پشيمانى است! و هر كس به خدا ايمان بياورد و عمل صالح انجام دهد، گناهان او را مى‌بخشد ....»
عمل صالح، سبب تحقّق
وعده خداوند، در امر تحكيم و تثبيت دين:
«وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضى لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئاً وَ مَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ؛
خداوند به كسانى از شما كه ايمان آورده‌و كارهاى شايسته انجام داده‌اند وعده داده است كه به يقين، خلافت روى زمين را به آنان خواهد داد، همان گونه كه به پيشينيان آنها خلافت بخشيد؛ و دين و آيينى را كه براى آنان پسنديده، بر ايشان پابرجا و ريشه دار خواهد ساخت؛ و ترسشان را به امنيت و آرامش مبدّل مى‌كند، بگونه‌اى كه فقط مرا مى‌پرستند و چيزى را همتاى من قرار نخواهند داد. و كسانى كه پس از آن كافر شوند، آنها همان فاسقانند.»
نقش عمل صالح انسانها، در تحوّلات تاريخى:
«وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضى لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئاً وَ مَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ؛
خداوند به كسانى از شما كه ايمان آورده‌و كارهاى شايسته انجام داده‌اند وعده داده است كه به يقين، خلافت روى زمين را به آنان خواهد داد، همان گونه كه به پيشينيان آنها خلافت بخشيد؛ و دين و آيينى را كه براى آنان پسنديده، بر ايشان پابرجا و ريشه دار خواهد ساخت؛ و ترسشان را به امنيت و آرامش مبدّل مى‌كند، بگونه‌اى كه فقط مرا مى‌پرستند و چيزى را همتاى من قرار نخواهند داد. و كسانى كه پس از آن كافر شوند، آنها همان فاسقانند.»
عمل صالح، موجب
تقرّب به خداوند:
۱. «وَ ما أَمْوالُكُمْ وَ لا أَوْلادُكُمْ بِالَّتِي تُقَرِّبُكُمْ عِنْدَنا زُلْفى إِلَّا مَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً ...؛
اموال و فرزندانتان هرگزشما را نزد ما مقرّب نمى‌سازد، جز كسانى كه ايمان بياورند و عمل صالحى انجام دهند ....»
۲. «مَنْ كانَ يُرِيدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِيعاً إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ ...؛
كسى كه خواهان عزّت و توانايى است بايد از خدا بخواهد؛ چرا كه تمام عزّت و توانايى براى خداست؛ سخنان پاكيزه به سوى او صعود مى‌كند، و عمل صالح را بالا مى‌برد....»
۳. «وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ • أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ • جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ؛
و سوّمين گروه پيشگامان پيشگامند، آنها
مقربان هستند. اينها پاداشى است مطابق اعمالى كه انجام مى‌دادند.»
عمل صالح، زمينه
تقواپیشگی:
«إِلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً فَأُولئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَ لا يُظْلَمُونَ شَيْئاً • تِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي نُورِثُ مِنْ عِبادِنا مَنْ كانَ تَقِيًّا؛
مگر آنان كه توبه كنند، و ايمان بياورند، و كارى شايسته انجام دهند؛ چنين كسانى داخل بهشت مى‌شوند، و كمترين ستمى به آنان نخواهد شد. اين همان بهشتى است كه به بندگان ما كه پرهيزگار باشند، به ارث مى‌دهيم.»
عمل صالح، از عوامل پوشانيده شدن زشتيها و گناهان، از سوى خداوند:
۱. «إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقاتِ فَنِعِمَّا هِيَ وَ إِنْ تُخْفُوها وَ تُؤْتُوهَا الْفُقَراءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ يُكَفِّرُ عَنْكُمْ مِنْ سَيِّئاتِكُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ؛
اگر صدقات و انفاق‌هاى خود را آشكار كنيد، خوب است؛ و اگر آنها را مخفى ساخته و به نيازمندان بدهيد، براى شما بهتر است؛ و از گناهان شما مى‌كاهد؛ و خداوند به آنچه انجام مى‌دهيد، آگاه است.»
۲. «إِلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صالِحاً فَأُوْلئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً؛
مگر كسانى كه توبه كنند و ايمان آورند و عمل صالح انجام دهند، كه خداوند سيئات آنان را به حسنات مبدّل مى‌كند؛ و خداوند همواره آمرزنده و مهربان بوده است.»
۳. «وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَنُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِي كانُوا يَعْمَلُونَ؛
و كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام دادند، گناهان آنان را مى‌بخشيم و آنان را به بهترين اعمالى كه انجام مى‌دادند پاداش مى‌دهيم.»
۴. «... وَ أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ وَ أَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِي إِنِّي تُبْتُ إِلَيْكَ وَ إِنِّي مِنَ الْمُسْلِمِينَ • أُولئِكَ الَّذِينَ نَتَقَبَّلُ عَنْهُمْ أَحْسَنَ ما عَمِلُوا وَ نَتَجاوَزُ عَنْ سَيِّئاتِهِمْ ...؛
... و كار شايسته‌اى انجام دهم كه از آن خشنود باشى، و فرزندان مرا صالح گردان؛ من به سوى تو باز گشتم (و توبه كردم)، و من از مسلمانانم. آنها كسانى هستند كه ما بهترين اعمالشان را قبول مى‌كنيم و از گناهانشان مى‌گذريم ....»
۵. «وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ آمَنُوا بِما نُزِّلَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ هُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ كَفَّرَ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ أَصْلَحَ بالَهُمْ؛
و كسانى كه ايمان آوردند و كارهاى شايسته انجام دادند و به آنچه بر محمد نازل شده- و آن حقّى است از سوى پروردگارشان- نيز ايمان آوردند، خداوند گناهانشان را مى‌بخشد و كارشان رااصلاح مى‌كند.»
۶. «يَوْمَ يَجْمَعُكُمْ لِيَوْمِ الْجَمْعِ ذلِكَ يَوْمُ التَّغابُنِ وَ مَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ وَ يَعْمَلْ صالِحاً يُكَفِّرْ عَنْهُ سَيِّئاتِهِ ...؛
اين در زمانى خواهد بود كه همه شما را در روز اجتماع -روز رستاخيز- گردآورى مى‌كند؛ آن روز، روز احساس خسارت و پشيمانى است! و هر كس به خدا ايمان بياورد و عمل صالح انجام دهد، گناهان او را مى‌بخشد ....»
عمل صالح، زمينه
توکّل بر خدا:
«وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَنُبَوِّئَنَّهُمْ مِنَ الْجَنَّةِ غُرَفاً تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها نِعْمَ أَجْرُ الْعامِلِينَ • الَّذِينَ صَبَرُوا وَ عَلى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ؛
و كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام دادند، آنان را در قصرها و غرفه‌هايى از بهشت جاى مى‌دهيم‌كه نهرها در زير آن جارى است؛ جاودانه در آن خواهند ماند؛ چه خوب است پاداش عمل‌كنندگان! همان كسانى كه در برابر مشكلات صبر و استقامت كردند و تنها برپروردگارشان توكّل مى‌كنند.»
نقش عمل و كردار نيك، در
تبلیغ و
دعوت مردم به سوى خدا:
۱. «أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْكِتابَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ؛
آيا مردم را به نيكى و ايمان به پيامبرى كه صفات او در تورات آمده دعوت مى‌كنيد، امّا خودتان را فراموش مى‌نماييد؛ با اين‌كه شما كتاب آسمانى (
تورات) را مى‌خوانيد؟! آيا نمى‌انديشيد؟!»
۲. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ • كَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ؛
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! چرا سخنى مى‌گوييد كه عمل نمى‌كنيد؟! نزد خدا بسيار خشم‌آور است كه سخنى بگوييد كه عمل نمى‌كنيد!»
عمل صالح، عاملى براى دستيابى به حيات معنوى:
«مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً ...؛
هر كس كار شايسته‌اى انجام دهد، خواه مرد باشد يا زن، در حالى كه مؤمن است، به طور مسلم او را حيات پاكيزه‌اى مى‌بخشيم....»
عمل صالح، عامل شايستگى انسان براى
خلافت در
زمین:
«وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ ...؛
خداوند به كسانى از شما كه ايمان آورده‌و كارهاى شايسته انجام داده‌اند وعده داده است كه به يقين، خلافت روى زمين را به آنان خواهد داد، همان گونه كه به پيشينيان آنها خلافت بخشيد....»
عمل صالح، مايه جلب
رحمت الهی:
۱. «إِلَّا الَّذِينَ تابُوا مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ أَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ؛
مگر كسانى كه پس از آن، توبه كنند و اصلاح نمايند؛ و گذشته را جبران كنند زيرا خداوند، آمرزنده و مهربان است.»
۲. «إِلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صالِحاً فَأُوْلئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً؛
مگر كسانى كه توبه كنند و ايمان آورند و عمل صالح انجام دهند، كه خداوند سيئات آنان را به حسنات مبدّل مى‌كند؛ و خداوند همواره آمرزنده و مهربان بوده است.»
۳. «فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَيُدْخِلُهُمْ رَبُّهُمْ فِي رَحْمَتِهِ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْمُبِينُ؛
امّا كسانى كه ايمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، پروردگارشان آنها را در رحمت خود وارد مى‌كند؛ اين همان پيروزى آشكار است.»
رزق گوارا و نيكو، ثمره عمل صالح مؤمنان:
۱. «فَالَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ؛
آنها كه ايمان آوردند و كارهاى شايسته انجام دادند، آمرزش و روزىِ پرارزشى براى آنهاست.»
۲. «لِيَجْزِيَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ؛
تا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند پاداش دهد؛ براى آنان آمرزش و روزى پرارزشى است.»
عمل صالح، مايه بهره‌مندى از رزق بهشتى در
آخرت:
۱. «وَ بَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ كُلَّما رُزِقُوا مِنْها مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقاً قالُوا هذَا الَّذِي رُزِقْنا مِنْ قَبْلُ وَ أُتُوا بِهِ مُتَشابِهاً ...؛
به كسانى كه ايمان آورده، و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، بشارت ده كه باغهايى بهشتى براى آنهاست كه نهرها از پاى درختانش جاريست. هر زمان كه ميوه‌اى از آن، روزى آنان شود، مى‌گويند: اين همان است كه قبلًا به ما روزى داده شده بود. (ولى اينها چقدر از آنها بهتر و عاليتر است.) وميوه‌هايى كه براى آنها آورده مى‌شود، همه ازنظرخوبى و زيبايى يكسانند....»
۲. «وَ مَنْ يَقْنُتْ مِنْكُنَّ لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تَعْمَلْ صالِحاً نُؤْتِها أَجْرَها مَرَّتَيْنِ وَ أَعْتَدْنا لَها رِزْقاً كَرِيماً؛
و در خانه‌هاى خود بمانيد، و همچون دوران جاهليّت نخستين در ميان مردم ظاهر نشويد، و نماز را برپا داريد، و زكات را بپردازيد، و خدا وپيامبرش را اطاعت كنيد؛ خداوند فقط مى‌خواهد پليدى گناه را از شما اهل بيت دور كند و كاملًا شما را پاك سازد.»
۳. «... وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ يُرْزَقُونَ فِيها بِغَيْرِ حِسابٍ؛
هر كس بدى كند، جز بمانند آن كيفر داده نمى‌شود؛ ولى هر كس كار شايسته‌اى انجام دهد- خواه مرد يا زن- در حالى كه مؤمن باشد چنين كسانى وارد بهشت مى‌شوند و در آن روزى بى‌حسابى به آنها داده خواهد شد.»
۴. «... وَ مَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ وَ يَعْمَلْ صالِحاً يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها أَبَداً قَدْ أَحْسَنَ اللَّهُ لَهُ رِزْقاً؛
... و هر كس به خدا ايمان آورده و اعمال صالح انجام دهد، او را در باغهايى بهشتى وارد مى‌كند كه از پاى درختانش نهرها جارى است، جاودانه در آن مى‌مانند، و خداوند روزىِ نيكويى براى او قرار داده است.»
عمل صالح، زمينه
سعادت و
رستگاری انسان:
۱. «وَ الْوَزْنُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازِينُهُ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛
وزن كردن اعمال، و سنجش ارزش آنها در آن روز، حق است. كسانى كه كفّه هاى عملِ آنها سنگين است، تنها آنان رستگارند.»
۲. «الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ
طُوبى لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ؛
كسانى كه ايمان آوردند و كارهاى شايسته انجام دادند، براى آنها پاكيزه‌ترين زندگى و سرانجام نيك است.»
۳. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَ اسْجُدُوا وَ اعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَ افْعَلُوا الْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ؛
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! ركوع كنيد، و سجود به جاآوريد، و پروردگارتان را عبادت كنيد، و كار نيك انجام دهيد، تا رستگار شويد.»
۴. «فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازِينُهُ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛
كسانى كه كفه ترازوهاى عمل آنها سنگين است، همان رستگارانند.»
۵. «فَأَمَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً فَعَسى أَنْ يَكُونَ مِنَ الْمُفْلِحِينَ؛
امّا كسى كه توبه كند، و ايمان آورد و عمل صالحى انجام دهد، اميد است از رستگاران باشد.»
۶. «فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَيُدْخِلُهُمْ رَبُّهُمْ فِي رَحْمَتِهِ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْمُبِينُ؛
امّا كسانى كه ايمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، پروردگارشان آنها را در رحمت خود وارد مى‌كند؛ اين همان پيروزى آشكار است.»
۷. «... وَ مَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ وَ يَعْمَلْ صالِحاً يُكَفِّرْ عَنْهُ سَيِّئاتِهِ وَ يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ ... ذلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ؛
... و هر كس به خدا ايمان بياورد و عمل صالح انجام دهد، گناهان او را مى‌بخشد واو را در باغهايى بهشتى وارد مى‌كند،... و اين
پیروزی بزرگ است.»
۷. «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ ذلِكَ الْفَوْزُ الْكَبِيرُ؛
و براى كسانى كه ايمان آوردند و اعمال شايسته انجام دادند، باغهايى بهشتى است كه نهرها از پاى درختانش جارى است؛ و اين رستگارى و پيروزى بزرگ است.»
عمل صالح، مايه
امید به رستگارى:
«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَ اسْجُدُوا وَ اعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَ افْعَلُوا الْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ؛
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد!
رکوع كنيد، و
سجود به جاآوريد، و پروردگارتان را
عبادت كنيد، و كار نيك انجام دهيد، تا رستگار شويد.»
رضایت خدا، از آثار عمل صالح:
«إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ ... • ... رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ ...؛
امّا كسانى كه ايمان آوردند واعمال صالح انجام دادند... هم خدا از آنها خشنود است....»
عمل صالح، از عوامل رفع
مؤاخذه بر كردارهاى نارواى گذشته:
«لَيْسَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جُناحٌ فِيما طَعِمُوا إِذا مَا اتَّقَوْا وَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ ...؛
بر كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، گناهى در آنچه قبل از نزول حكم تحريم شراب خورده‌اند نيست؛ هرگاه تقوا پيشه كنند، و ايمان آورند، و اعمال صالح انجام دهند....»
عمل صالح، مايه
عزّتمندی و سربلندى:
«مَنْ كانَ يُرِيدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِيعاً إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ ...؛
كسى كه خواهان عزّت و توانايى است بايد از خدا بخواهد؛ چرا كه تمام عزّت و توانايى براى خداست؛ سخنان پاكيزه به سوى او صعود مى‌كند، و عمل صالح را بالا مى‌برد....»
عمل صالح، درپى‌دارنده فرجامى نيكو براى انسان:
«الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ
طُوبى لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ؛
كسانى كه ايمان آوردند و كارهاى شايسته انجام دادند، براى آنها پاكيزه‌ترين زندگى و سرانجام نيك است.»
عمل صالح، سبب بهره‌مندى از
تفضّل خدا:
۱. «لِيَجْزِيَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْكافِرِينَ؛
اين براى آن است كه خداوند كسانى را كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند، از فضلش پاداش دهد؛ به يقين او كافران را دوست نمى‌دارد.»
۲. «وَ يَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ يَزِيدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ ...؛
و درخواست كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى نيك انجام داده‌اند مى‌پذيرد و از فضل خود بر آنها مى‌افزايد....»
رفتار نيك، سبب نفوذ
محبّت صاحب عمل، در دل مردم، از سوى خداوند:
«إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا؛
به يقين كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، به زودى خداوند رحمان
محبّتى براى آنان در دلها قرار مى‌دهد!»
عمل صالح، موجب بخشش و
مغفرت گناهان از ناحيه خداوند:
۱. «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظِيمٌ؛
خداوند، به آنها كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، وعده آمرزش و پاداش بزرگى داده است.»
۲. «إِلَّا الَّذِينَ صَبَرُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ كَبِيرٌ؛
مگر آنها كه در سايه ايمان راستين، صبر واستقامت ورزيدند و كارهاى شايسته انجام دادند؛ كه براى آنها، آمرزش و اجر بزرگى است.»
۳. «وَ إِنِّي لَغَفَّارٌ لِمَنْ ... وَ عَمِلَ صالِحاً ...؛
و من هر كه را ... عمل صالح انجام دهد، سپس هدايت شود، مى‌آمرزم.»
۴. «فَالَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ؛
آنها كه ايمان آوردند و كارهاى شايسته انجام دادند، آمرزش و روزىِ پرارزشى براى آنهاست.»
۵. «إِلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صالِحاً فَأُوْلئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً؛
مگر كسانى كه توبه كنند و ايمان آورند و عمل صالح انجام دهند، كه خداوند سيئات آنان را به حسنات مبدّل مى‌كند؛ و خداوند همواره آمرزنده و مهربان بوده است.»
۶. «لِيَجْزِيَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ؛
تا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند پاداش دهد؛ براى آنان آمرزش و روزى پرارزشى است.»
۷. «الَّذِينَ كَفَرُوا لَهُمْ عَذابٌ شَدِيدٌ وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ كَبِيرٌ؛
كسانى كه راه كفر پيش گرفتند، براى آنان عذابى شديد است؛ و كسانى كه ايمان آوردند و كارهاى شايسته انجام دادند، آمرزش و پاداشى بزرگ از آن آنهاست.»
۸. «ذلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيها حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ؛
اين همان چيزى است كه خداوند بندگانش را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند به آن نويد مى‌دهد. بگو: من هيچگونه اجر و پاداشى از شما بر اين دعوت درخواست نمى‌كنم جز دوست داشتن نزديكانم (اهل بيتم)؛ و هر كس كار نيكى انجام دهد، بر نيكى‌اش مى‌افزاييم؛ چرا كه خداوند آمرزنده و قدردان است.»
۹.«... وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِيماً؛
... و كسانى از آنها را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، خداوند وعده آمرزش و پاداش عظيمى داده است.»
عمل صالح بعد از
توبه از گناه، موجب غفران و رحمت خداوند:
۱. «إِلَّا الَّذِينَ تابُوا مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ أَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ؛
مگر كسانى كه پس از آن، توبه كنند و اصلاح نمايند؛ و گذشته را جبران كنند زيرا خداوند، آمرزنده و مهربان است.»
۲. «إِلَّا الَّذِينَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ اعْتَصَمُوا بِاللَّهِ وَ أَخْلَصُوا دِينَهُمْ لِلَّهِ فَأُولئِكَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَوْفَ يُؤْتِ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ أَجْراً عَظِيماً؛
مگر كسانى كه توبه كنند، و اصلاح و جبران نمايند و به خدا تمسك جويند، و دين خود را براى خدا خالص كنند؛ آنها با مؤمنان خواهند بود؛ و خداوند به افراد با ايمان، پاداش عظيمى خواهد داد.»
۳. «ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ عَمِلُوا السُّوءَ بِجَهالَةٍ ثُمَّ تابُوا مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ أَصْلَحُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِها لَغَفُورٌ رَحِيمٌ؛
امّا پروردگارت نسبت به آنها كه از روى جهالت، كار بدى انجام داده‌اند، سپس توبه كرده و در مقام جبران و اصلاح برآمده‌اند، پروردگارت بعد از آن آمرزنده و مهربان است.»
۴. «... وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِيماً؛
... و كسانى از آنها را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، خداوند وعده آمرزش و پاداش عظيمى داده است.»
نقش عمل صالح، در رسيدن آدمى به
مقام رضا:
«إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ ... • ... أَبَداً رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ ...؛
امّا كسانى كه ايمان آوردند واعمال صالح انجام دادند... هم خدا از آنها خشنود است و هم آنها از او....»
نقش عمل صالح، در
رهایی آدمى از پستى:
«لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ • ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلِينَ • إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ؛
كه ما انسان را در بهترين صورت و نظام آفريديم، سپس او را به پايين‌ترين مرحله بازگردانديم، مگر كسانى كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند كه براى آنها پاداشى تمام نشدنى است!»
نقش عمل صالح، در رهايى و نجات از
تحیّر و سرگردانى:
«أَ لَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وادٍ يَهِيمُونَ • إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ ...؛
آيا نديدى آنها در هر وادى سرگردانند؟ مگر كسانى از آنها كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام دادند ....»
نجات از تباهى و
خسران، از آثار عمل صالح:
«إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِي خُسْرٍ • إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ ...؛
كه انسانها همه در زيانند؛ مگر كسانى كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند....»
تأثير عمل صالح، در رهايى از
ظلمت:
«رَسُولًا يَتْلُوا عَلَيْكُمْ آياتِ اللَّهِ مُبَيِّناتٍ لِيُخْرِجَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ ...؛
پيامبرى به سوى شما فرستاده كه آيات روشن خدا را بر شما تلاوت مى‌كند تا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، از تاريكيها به سوى نور خارج سازد....»
عمل صالح همراه با ايمان، سبب رهايى از
عذاب مضاعف الهى:
«يُضاعَفْ لَهُ الْعَذابُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ يَخْلُدْ فِيهِ مُهاناً • إِلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صالِحاً فَأُوْلئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً؛
عذاب او در روز قيامت مضاعف مى‌گردد، و هميشه با خوارى در آن خواهد ماند. مگر كسانى كه توبه كنند و ايمان آورند و عمل صالح انجام دهند، كه خداوند سيئات آنان را به حسنات مبدّل مى‌كند؛ و خداوند همواره آمرزنده و مهربان بوده است.»
نقش عمل صالح، در نجات از ولايت
شیطان:
«... وَ مَنْ يَتَّخِذِ الشَّيْطانَ وَلِيًّا ... • أُولئِكَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ ... • وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَنُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ ...؛
... و هر كس، شيطان را به جاى خدا ولىّ خود برگزيند... آنها (پيروان شيطان) جايگاهشان جهنّم است... كسانى كه ايمان آورده‌اند و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، بزودى آنان را در باغهاى بهشتى وارد مى‌كنيم....»
عمل صالح، مايه نورانيّت مؤمنان:
«رَسُولًا يَتْلُوا عَلَيْكُمْ آياتِ اللَّهِ مُبَيِّناتٍ لِيُخْرِجَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ ...؛
پيامبرى به سوى شما فرستاده كه آيات روشن خدا را بر شما تلاوت مى‌كند تا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، از تاريكيها به سوى نور خارج سازد....»
برخوردارى از
ولایت الهى، در پرتو عمل صالح:
«لَهُمْ دارُ السَّلامِ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ هُوَ وَلِيُّهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُونَ؛
براى آنها نزد پروردگارشان در بهشت سراى امن و آرامش خواهد بود؛ و بخاطر اعمال نيكى كه انجام مى‌دادند، او ولىّ و ياور آنهاست.»
نقش عمل صالح، در
هدایت و راه يافتن به
راه راست:
۱. «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ يَهْدِيهِمْ رَبُّهُمْ بِإِيمانِهِمْ ...؛
ولى كسانى كه ايمان آوردند و كارهاى شايسته انجام دادند، پروردگارشان آنها را در پرتو ايمانشان هدايت مى‌كند....»
۲. «وَ إِنِّي لَغَفَّارٌ لِمَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً ثُمَّ اهْتَدى؛
و من هر كه را توبه كند، و ايمان آورد، و عمل صالح انجام دهد، سپس هدايت شود، مى‌آمرزم.»
۳. «إِنَّ اللَّهَ يُدْخِلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ ... • وَ هُدُوا إِلَى الطَّيِّبِ مِنَ الْقَوْلِ وَ هُدُوا إِلى صِراطِ الْحَمِيدِ؛
خداوند كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، در باغهاى بهشتى وارد مى‌كند كه از پاى درختانش نهرها جارى است... و بسوى سخنان پاكيزه هدايت مى‌شوند، و به راهِ خداوند شايسته ستايش، راهنمايى مى‌گردند.»
۴. «رَسُولًا يَتْلُوا عَلَيْكُمْ آياتِ اللَّهِ مُبَيِّناتٍ لِيُخْرِجَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ مَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ وَ يَعْمَلْ صالِحاً يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها أَبَداً قَدْ أَحْسَنَ اللَّهُ لَهُ رِزْقاً؛
پيامبرى به سوى شما فرستاده كه آيات روشن خدا را بر شما تلاوت مى‌كند تا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، از تاريكيها به سوى نور خارج سازد. و هر كس به خدا ايمان آورده و اعمال صالح انجام دهد، او را در باغهايى بهشتى وارد مى‌كند كه از پاى درختانش نهرها جارى است، جاودانه در آن مى‌مانند، و خداوند روزىِ نيكويى براى او قرار داده است.»
آرزوی عمل صالح (قرآن)،
اخلاص در عمل صالح (قرآن)،
پاداش عمل صالح (قرآن)،
زمینه‌های عمل صالح (قرآن)،
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۱، ص۲۵۹، برگرفته از مقاله «عمل صالح».
