عمق (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عُمْق (به ضم عین) از
واژگان نهج البلاغه در اصل به معنای گودی و
عَمِقَ (به فتح عین و کسر میم) به معنای راه دور است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
قرآن مجید و
فتنه و ... از این واژه استفاده نموده است.
عُمْق به معنای گودی آمده است.
«بئر عمیق» چاهی است که ژرف و عمیق باشد.
عَمِق به معنای راه دور است. گویند: «عَمِقَ الطريقُ و المكانُ: بَعُد و طال»
امام (صلوات‌الله‌علیه) در
حکمت ۲۷ فرموده است:
«وَالْكُفْرُ عَلَى أَرْبَعِ دَعَائِمَ: عَلَى التَّعَمُّقِ، وَالتَّنَازُعِ، وَالزَّيْغِ، وَالشِّقَاقِ: فَمَنْ تَعَمَّقَ لَمْ يُنِبْ إِلَى الْحَقِّ، وَمَنْ كَثُرَ نِزَاعُهُ بِالْجَهْلِ دَامَ عَمَاهُ عَنِ الْحَقِّ» یعنی
کفر بر چهار ستون پایدار است پی
وهم رفتن، و خصومت کردن و انحراف از راه حق و دشمنی ورزیدن، پس هر کس پی‌خیال و وهم رود به حق برنمی‌گردد، و هر کس خصومتش از روی نادانی زیاد شود کوری‌اش از حق دوام خواهد یافت.
(شرح‌های حکمت:
) تعمّق: تبعیّت از اوهام و خیالات است به فکر رسیدن به حق.
در
حکمت ۲۷۸ آمده:
«وسئل عن القدر، فقال: طَرِيقٌ مُظْلِمٌ فَلاَ تَسْلُكُوهُ، وَبَحْرٌعَمِيقٌ فَلاَ تَلِجُوهُ، وَسِرُّ اللهِ فَلاَ تَتَكَلَّفُوهُ.» «از آن حضرت از «
قدر» سؤال شد فرمود: راه تاریکی است به آن داخل نشوید، دریای ژرفی است واردش نگردید، سرّ خداست خود را در دانستن آن به تکلف نیاندازید»
(شرح‌های حکمت:
) گویا منظور آن است که اعمال خود را به کنید و روی
قضا و قدر نایستید و حساب نکنید.
سخن گفتن از «قدر» و کیفیت صدور اعمال بندگان روی قضا و قدر مسئله غامضی است که احتمال گمراه شدن در آن بیشتر است لذا امام (صلوات‌اللّه‌علیه) از آن بر حذر داشته است.
درباره
قرآن مجید فرموده است:
«وَإِنَّ القُرآنَ ظَاهِرُهُ أَنِيقٌ، وَبَاطِنُهُ عَمِيقٌ، لاَ تَفْنَى عَجَائِبُهُ، وَلاَتَنْقَضِي غَرَائِبُهُ» «ظاهر قرآن زیباست و باطنش عمیق، عجائبش فانی شدنی و غرائبش تمام شدنی نیست.»
(شرح‌های خطبه:
)
در
خطبه ۱۹۲ فرموده است:
«وَمَهَاوِي فِجَاج عَمِيقَة» یعنی راه‌های دور
(شرح‌های خطبه:
)
در
خطبه ۱۶۵ قرموده است:
«هذَا عَمَائِقُ الْفِطَنِ» یعنی فتنه‌های مفصّل.
(شرح‌های خطبه:
)
در
خطبه ۹۰ آمده است:
«عَمِيقَاتِ غُيُوبِ مَلَكُوتِهِ» یعنی ژرف‌های غیوب حکومت و تسلط
خدا.
(شرح‌های خطبه:
)
این ماده هشت بار در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عمق»، ج۲، ص۷۵۳.
