عمد (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَمْد (به فتح عین) و
تَعَمّد (به فتح تاء و عین ) از
واژگان نهج البلاغه به معنای قصد است.
این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
عِماد (به کسر عین) به معنای ستون و نیز بناهای بلند.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
مغیرة بن شعبه و توصیف
منافقان و... از این واژه استفاده نموده است.
عَمْد و
تَعَمّد به معنای قصد آمده است. «
عَمد الشِی‌ءِ و اِلی الشِی‌ءِ: قَصد» همچنین است
تَعَمّد.
«عِماد» ستون و نیز بناهای بلند. جمع آن در صورت اوّل (ستون) «عمد» (بر وزن شرف و عنق) است.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» استفاده شده به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره مغیرة بن شعبه به
عمّار یاسر فرموده است:
«دَعْهُ يا عَمّارُ، فَإِنَّهُ لَمْ يَأْخُذْ مِنَ الدّينِ إِلاّ ما قارَبَتْهُ الدُّنْيا، وَ عَلَى عَمد لَبَّسَ عَلَى نَفْسِهِ.» «یا عمّار از او دست بردار، او از
دین قبول نکرده مگر آن‌چه را که به
دنیا نزدیکش کند و از روی
عمد کار را بر خود مشتبه کرده است.»
در وصف منافقان فرموده است:
«وَ يَعْمِدونَكُمْ بِكُلِّ عِماد، وَ يَرْصُدونَكُمْ بِكُلِّ مِرْصاد.» «بر پا می‌دارند شما با هر ستونی و مراقب شما می‌شوند در هر حیله‌ای می‌خواهند شما را موافق خود کنند. و در هر کمین، می‌خواهند شما را منحرف سازند.»
از
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) نقل کرده که فرمود:
«مَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّداً فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النّارِ.» «هر کس به عمد دروغی بر من نسبت دهد جای خود را در
آتش آماده کند.»
درباره
توحید و عمل به
سنّت فرموده است:
«أَقيموا هذَيْنِ الْعَمودَينِ.» «اين دو ستون
دین را استوار برپا داريد!»
منظور توحید و عمل به سنّت است.
در
توبیخ یارانش فرموده است:
«كَمْ أُداريكُمْ كَما تُدارَى الْبِكارُ الْعَمِدَةُ، وَ الثِّيابُ الْمتَداعِيَةُ! كُلَّما حيصَتْ مِنْ جانِب تَهَتَّكَتْ مِنْ آخَرَ.» «چه اندازه با شما مدارا كنم! همچون مدارا كردن با شتران نوبارى كه از سنگينى بار پشتشان مجروح گرديده ... و همانند جامه‌هاى كهنه و فرسوده‌اى كه هر گاه از جانبى آن را بدوزند از سوى ديگر پاره مى‌گردد.»
(شرح‌های خطبه:
)
«عمده» (به فتح اوّل و کسر دوّم) شتری است که جوف کوهانش فاسد و خالی شده ولی ظاهرش سالم است و قابل سوار شدن نیست معنای این جمله در «بکر» گذشت.
موارد زیادی از این ماده در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عمد»، ج۲، ص۷۴۸.
