عمد (مفرداتنهجالبلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَمْد (به فتح عین) و
تَعَمّد (به فتح تاء و عین ) از
واژگان نهج البلاغه به معنای قصد است. این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه بهکار رفته است، مانند:
عِماد (به کسر عین) به معنای ستون و نیز بناهای بلند.
حضرت علی (علیهالسلام) درباره
مغیرة بن شعبه و توصیف
منافقان و... از این واژه استفاده نموده است.
عَمْد و
تَعَمّد به معنای قصد آمده است. «
عَمد الشِیءِ و اِلی الشِیءِ: قَصد» همچنین است
تَعَمّد. «
عِماد» ستون و نیز بناهای بلند. جمع آن در صورت اوّل (ستون) «
عمد» (بر وزن شرف و عنق) است.
امام (صلواتاللهعلیه) درباره مغیرة بن شعبه به
عمّار یاسر فرموده است:
«دَعْهُ يَا عَمَّارُ، فَإِنَّهُ لَمْ يَأْخُذْ مِنَ الدِّينِ إِلاَّ مَا قَارَبَتْهُ الدُّنْيَا، وَعَلَى عَمد لَبَّسَ عَلَى نَفْسِهِ» «یا عمّار از او دست بردار، او از
دین قبول نکرده مگر آنچه را که به
دنیا نزدیکش کند و از روی
عمد کار را بر خود مشتبه کرده است.»
(شرحهای حکمت:
)
در وصف منافقان فرموده است:
«وَيَعْمِدُونَكُمْ بِكُلِّ عِمَاد، وَيَرْصُدُونَكُمْ بِكُلِّ مِرْصَاد» یعنی: بر پا میدارند شما با هر ستونی و مراقب شما میشوند در هر حیلهای میخواهند شما را موافق خود کنند. و در هر کمین، میخواهند شما را منحرف سازند.
(شرحهای خطبه:
)
از
رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) نقل کرده که فرمود:
«مَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّداً فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ» «هر کس به
عمد دروغی بر من نسبت دهد جای خود را در
آتش آماده کند.»
(شرحهای خطبه:
)
درباره
توحید و عمل به
سنّت فرموده است:
«أَقِيمُوا هذَيْنِ الْعَمُودَينِ» (اين دو ستون دين را استوار برپا داريد!)
(شرحهای نامه:
) منظور توحید و عمل به سنّت است.
در
توبیخ یارانش فرموده است:
«كَمْ أُدَارِيكُمْ كَمَا تُدَارَى الْبِكَارُ الْعَمِدَةُ، وَالثِّيَابُ الْمتَدَاعِيَةُ! كُلَّما حِيصَتْ مِنْ جَانِب تَهَتَّكَتْ مِنْ آخَرَ» (چه اندازه با شما مدارا كنم! همچون مدارا كردن با شتران نوبارى كه از سنگينى بار پشتشان مجروح گرديده ... و همانند جامههاى كهنه و فرسودهاى كه هر گاه از جانبى آن را بدوزند از سوى ديگر پاره مىگردد.)
(شرحهای خطبه:
) «
عمده» (به فتح اوّل و کسر دوّم) شتری است که جوف کوهانش فاسد و خالی شده ولی ظاهرش سالم است و قابل سوار شدن نیست معنای این جمله در «بکر» گذشت.
موارد زیادی از این ماده در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علیاکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عمد»، ج۲، ص۷۴۸.