علی سعادت‌پرور
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عالم ربّانی و عارف زاهد، حضرت آیت‌الله حاج شیخ علی سعادت‌پرور (پهلوانی تهرانی) (
قدّس‌سرّه)، از
علما و عرفای معاصر و از شاگردان
علامه سیدمحمدحسین طباطبایی (رحمةالله‌علیه) می‌باشد.
عالم ربّانی و عارف زاهد، حضرت آیت‌الله حاج شیخ علی سعادت‌پرور (پهلوانی تهرانی) (
قدّس‌سرّه)، در سال ۱۳۰۵ش مصادف با سالروز میلاد مولی الموحدین،
امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) (۱۳۴۶ق)، در خانواده‌ای متدیّن متولد شدند. با توجه به نامناسب بودن فضای تربیتی و اخلاقی مدارس جدید التاسیس آن زمان
تهران، ایشان به مسجد امین‌الدوله رفته، خدمت مرحوم آقا میرزا ابوالقاسم مکتب‌دار، به فراگیری کتب رایج آن دوران، همچون:
فرائد الادب،
گلستان سعدی و... پرداختند. همچنین در همین مسجد،
قرائت و
تجوید قرآن و مقداری از
علم هندسه را فرا گرفتند. افزون بر موارد یادشده،
ادبیات عرب و کتاب‌های:
معالم،
قوانین و
لمعه را در محضر مرحوم آیت‌الله حاج شیخ
علی‌اکبر برهان (
قدّس‌سرّه) آموختند.
ایشان در نوجوانی با
عالم اخلاقی، مرحوم حاج شیخ
محمدحسین زاهد (
قدّس‌سرّه) ارتباط برقرار کرده، به حلقه دروس اخلاقی این
عالم وارسته پیوستند و از همراهی ایشان بهره‌های اخلاقی و معنوی بسیاری بردند.
شور و اشتیاق
زیارت عتبات عالیات، قلب مشتاق ایشان را بی‌تاب کرده بود؛ تا جایی که همواره با
تضرع و
توسل، از
خداوند درخواستِ توفیقِ زیارت می‌نمودند.
خداوند (تبارک و تعالی) به این درخواست درونی و اشتیاق قلبی پاسخ گفت و به این ترتیب، ایشان و حدود بیست نفر از طلاب و دوستان به همراه
آیت‌الله برهان (
قدّس‌سرّه) که توفیق زیارت آل‌الله (علیهم‌السّلام) را پیدا کرده بودند، راهی دیار محبوب گشتند.
مرحوم آیت‌الله سعادت‌پرور (
قدّس‌سرّه) مدتی پس از بازگشت از این سفر معنوی، برای ادامه تحصیل و
تهذیب به
قم مهاجرت نمودند و در دروس اساتید بزرگی همچون: حضرت امام خمینی (
قدّس‌سرّه)، آیت‌الله العظمی بروجردی (
قدّس‌سرّه)،
آیت‌الله العظمی نجفی مرعشی (
قدّس‌سرّه)،
آیت‌الله شهید صدوقی (
قدّس‌سرّه) و
آیت‌الله سلطانی (
قدّس‌سرّه) شرکت کرده، مراتب
علمی خود را به کمال رساندند.
نقطه عطف و سرنوشت ساز معنوی و روحانی ایشان، در آشنایی و ارتباط با عارف کامل و جامع منقول، معقول و مشهود،
حضرت علامه طباطبایی (
قدّس‌سرّه) بود. پس از آشنایی و ارتباط با مرحوم
علامه (
قدّس‌سرّه)، آمال و آرزوهای دیرینه معنوی و توحیدی خود را در این شخصیت کم‌نظیر دیدند. شوق و اشتیاق و جدّیت ایشان باعث شد،
علامه طباطبایی (
قدّس‌سرّه)، بالاخره ایشان را به شاگردی معنوی و روحانی بپذیرند. بدین ترتیب، نفس زکیّه، جان شیفته و قلب طاهر آیت‌الله پهلوانی تهرانی (
قدّس‌سرّه) تقدیم به این
عالم ربّانی،
پیر معنوی و مرشد روحانی شد تا جایی که نفَس کیمیاگر حضرت
علامه (
قدّس‌سرّه)، پله به پله این شاگرد مستعد را به منازل توحیدی رهنمون گشته، باعث شد قله‌هایی از معارف حقّه
اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السّلام) را فتح کند. در واقع، باید گفت، شاکله و شخصیت معنوی و سلوک توحیدی استاد سعادت‌پرور (
قدّس‌سرّه) به طور عمیقی تحت تاثیر سلوک توحیدی و نظام تربیتی و معرفتی حضرت
علامه (
قدّس‌سرّه) و بر مبنای قرآن و
سنت شکل گرفته است. آیت‌الله پهلوانی تهرانی (
قدّس‌سرّه) بعد از سالیان طولانی
تهذیب نفس و اشتغال به ریاضت‌های
علمی و عملی، و استفاده از محضر حضرت
علامه (
قدّس‌سرّه)، خود از مشعل‌داران مکتب تربیتی و تهذیبی این سلسله جلیله شد؛ سلسله‌ای که در نهایت به مرحوم، عارف کامل و جامع
علم و
عمل و
شهود، مرحوم
آخوند ملا حسینقلی همدانی (
قدّس‌سرّه) منتهی گشته، بزرگانی چون حضرات آیات:
آقا میرزا جواد ملکی، آقا شیخ
محمد بهاری، آقا
سیداحمد کربلایی، آقا
سیدعلی قاضی (رضوان الله تعالی علیهم)، که با
تفقّه و تعمّق جامع در معارف اهل بیت (علیهم‌السّلام) توانستند یک جریان توحیدی و هدایتی بسیار عمیق را در حوزه‌های
علمیه نجف و
قم به یادگار بگذارند؛ به طوری که هر یک، از درخشان‌ترین و نام‌آورترین افراد این سلسله جلیله توحیدی و تهذیبی می‌باشند.
حضرت آیت‌الله سعادت‌پرور (
قدّس‌سرّه)، از جمله
عالمان وارسته و بزرگی بود که با اشتیاق، همّت و استقامت والا، گام در طریق روحانی و سفر معنوی نهاده و در منزل توحید، تمکّن پیدا کرده بود.
استاد پهلوانی تهرانی (
قدّس‌سرّه) توجه خاصی به تهذیب نفس و مسائل سیر و سلوکی طلاب داشت و عمر شریف خود را وقف این مسئولیت الهی کرده بود. ایشان در این راه که راه انبیا و اولیا است، از هیچ تلاش و کوششی فروگذار نمی‌کرد.
همّت والای این
عالم وارسته تا جایی بود که حتی در روزهای کهولت و بیماری نیز به هیچ وجه، ارتباط سلوکی، درس و جلسات معنوی و روحانی خود را تعطیل نکرد و تا آخرین روزهای عمر شریفش با شور و اشتیاق و تعهد الهی، و با مهر و محبت وصف‌ناشدنی، به تربیت شاگردان خود ادامه داد.
شایان ذکر است که نظام تربیتی ایشان بنا به پیروی از اساتید بزرگوارشان، تنها در مسائل اخلاقی رایج نبود، بلکه همان‌گونه که اشاره شد، روش تربیتی ایشان به واسطه مرحوم
علامه طباطبایی (
قدّس‌سرّه)، در نهایت، به مکتب تربیتی و توحیدی مرحوم آخوند ملا حسینقلی همدانی (
قدّس‌سرّه) که توحید شهودی و عینی را مدّ نظر داشتند، می‌رسد.
البته این مطالب مهم احتیاج به بسط و بیان کافی در محل دیگری دارد. آشنایان این‌گونه مطالب و اسلام شناسان واقعی، باید حدود و ثغور، مبانی و اساس
علمی و عملی این مسلک حق و این روش نورانی را در حدّ ممکن برای شیفتگان و علاقه‌مندان به
سیر و سلوک معنوی، به ویژه جوانان مستعد تبیین کنند تا دکان‌داران و شیطان‌صفتان اجازه جَوَلان پیدا نکنند.
در جلسات خصوصی حضرت استاد سعادت‌پرور (
قدّس‌سرّه)، به طور غالب، شرح و تفسیر
احادیث و
ادعیه اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السّلام) بر مبنای کتاب‌هایی، مثل:
بحار الانوار و
اقبال الاعمال، همچنین شرح غزلیات دیوان لسان الغیب،
حضرت خواجه حافظ شیرازی (
قدّس‌سرّه) و کلمات اهل معرفت خوانده می‌شد، و به مناسبت توسط ایشان مورد شرح و تفسیر قرار می‌گرفت. در این جلسات نورانی چنان فضایی از عطر معنویت و طهارت ایجاد می‌شد که شرکت کنندگان را، از مُلک به
ملکوت و از فرش به
عرش برده، غبار
غفلت را از
قلب آنها می‌زدود.
آیت‌الله پهلوانی تهرانی (
قدّس‌سرّه)، افزون بر تربیت و تهذیب نفوس مستعد، آثار گران‌بها و نفیسی را در حوزه معارف عرشی و توحیدی از خود به یادگار گذاشتند که البته بعضی از آنها به چاپ رسیده است. امیدواریم آثار دیگر ایشان نیز در آینده نزدیک، در دست دوستداران و علاقه‌مندان به سیر و سلوک و معارف توحیدی قرار گرفته، جان‌شیفتگان و مشتاقان لقای حضرت دوست از شراب طهور آنها سیراب گردد.
گفتنی است، از جمله ارزشمندترین خدمات استاد سعادت‌پرور (
قدّس‌سرّه) این بود که با تالیفات ارزشمند خود بخش قابل توجهی از «افادات
علمی و سرمایه‌های معنوی و روحانی» و «آموزه‌های عرفانی، تربیتی و سلوکی» استاد خود،
علامه طباطبایی (
قدّس‌سرّه) را حفظ کرده و زنده نگه داشتند؛ اهمیت و ارزش کار ایشان آنگاه بیشتر روشن می‌شود که بدانیم، افادات و آموزه‌های حضرت
علامه (
قدّس‌سرّه) از جمله میراث معنوی شفاهی
شیعه به شمار می‌آید.
در پایان، لازم به یادآوری است، اگرچه حضرت آیت‌الله پهلوانی تهرانی (
قدّس‌سرّه) به معنای مصطلح امروز، فردی سیاسی نبود و به کارهای سیاسی و اجرایی اشتغال نداشت، امّا اوّلاً، استحکام و بقای نظام
مقدس جمهوری اسلامی را در استحکام و تثبیت پایه‌های
علمی و عملی
حوزه‌های علمیه می‌دانست و در این راه، از هیچ کوششی فروگذار نمی‌کرد.
ثانیاً، ایشان مراتب ارادت و اخلاص و علاقه به استاد و مُراد خود، یعنی
حضرت امام خمینی (
قدّس‌سرّه) را همواره یادآور می‌شدند و همچنین بعد از رحلت حضرت امام (
قدّس‌سرّه)، ارادت و ارتباط ایشان با مقام معظم رهبری،
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدّ ظلّه العالی) برقرار بود و همواره به پشتیبانی و پیروی از ایشان توصیه و سفارش می‌نمودند و مخالفت، بی‌تفاوتی و تضعیف نظام و رهبری را به هیچ وجه تحمل نکرده، در مقابل آن سکوت نمی‌نمودند.
مرحوم آیت‌الله سعادت‌پرور (
قدّس‌سرّه) پس از سالیان دراز توجه تام به ذات
اقدس الهی، ریاضت
علمی و عملی، سحرخیزی و گریه‌های عارفانه،
طهارت نفس و
زهد، سوز و گداز عاشقانه و همت گماشتن به تالیف و تربیت نفوس، در موعد قرار با محبوب و معشوق ازلی، یعنی سحرگاه پنجشنبه ۱۲
شوال ۱۴۲۵ مطابق با ۵ آذر ۱۳۸۳، ندای حق تعالی را لبیک گفت و آنگاه مرغ ملکوتی جانش، مسندنشین صدره طوبی گشته، با اولیای الهی همنشین شد؛ «سَلامٌ عَلیه یَوم وُلدَ وَیَومَ یَموت وَیَوم یُبعث حیّا».
بسم الله الرحمن الرحیم
جناب مستطاب حجت‌الاسلام و المسلمین آقای حاج شیخ حسن آقای پهلوانی تهرانی (دامت برکاته) با تاسف و تاثر، خبر رحلت برادر بزرگوارتان
عالم عامل و عارف پارسا و پرهیزکار مرحوم حجت الاسلام والمسلمین آقای حاج شیخ علی آقا پهلوانی تهرانی را دریافت کردم. آن بزرگوار، عمر طیّب و طاهر و همراه با تلاش مبارکی را، در
تعلیم و ترویج معارف الهی و توحیدی گذراندند، و نمونه‌ای از صفا و
اخلاص بودند. امید است، لطف و فضلِ الهی، و
مغفرت و رحمتی که به بندگان صالح خود وعده فرموده است، شامل حال این بنده پاک و بی‌آلایش باشد. اینجانب به جنابعالی و خانواده محترم و مکرم ایشان صمیمانه تسلیت عرض می‌کنم.
والسلام علیکم و رحمةالله سیدعلی خامنه‌ای ۱۳۸۳/۰۹/۰۷
حضرت آیت‌الله حاج شیخ علی سعادت‌پرور (
قدّس‌سرّه) دارای آثار گوناگونی می‌باشند، که به معرفی آنها پرداخته می‌شود:
جمال آفتاب و آفتاب هر نظر، اثر گرانسنگ که دربردارنده شرح غزلیات حضرت خواجه حافظ (
قدّس‌سرّه) می‌باشد، با نگاه به «
آیات،
روایات و ادعیه» و «تجربیّات و حالات سلوکی مؤلف» و «اقتباس از جلسات مرحوم
علامه (
قدّس‌سرّه)» تالیف شده است.
کتاب ارزشمند راز دل، تقریر بیانات و تفسیر
علامه طباطبایی (
قدّس‌سرّه) بر کتاب «
گلشن رازِ» عارف محقق،
شیخ محمود شبستری (
قدّس‌سرّه) می‌باشد که در جلسات خصوصی عرفانی و اخلاقی حضرت
علامه (
قدّس‌سرّه) ایراد شده است.
کتاب پاسداران حریم عشق (کلمات عرفا)، که طرح نخستین تالیف و جمع‌آوری آن در محضر مرحوم
علامه (
قدّس‌سرّه) و با راهنمایی‌های ایشان انجام شده است، مجموعه‌ای ارزشمند در ۱۰ جلد، شامل سخنان تربیتی و توحیدی اهل معرفت و عارفان سترگ
جهان اسلام (از صدر اسلام تا زمان معاصر) می‌باشد.
کتاب نور هدایت، زیبا و بدیع، شرح بخش‌هایی مهم از ادعیه، مناجات و زیاراتی می‌باشد که سید اهل مراقبه،
حضرت سید بن طاووس (
قدّس‌سرّه)، با عنوان کتاب «
اقبال الاعمال» نگاشته است. این اثر گرانسنگ استاد نیز مانند دیگر آثار معظمٌ‌له، حاوی مسائل دقیق و عمیق توحیدی و تربیتی، و
سیر و سلوک عملی می‌باشد.
کتاب نفیس و کم‌نظیر سرّ الاسراء، شرح
حدیث معراج پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌باشد. مؤلف دانشمند آن، در این شرح نفیس، حجم بالایی از معارف توحیدی و مسائل سلوکی، تربیتی و اخلاقی را با بیاناتی
عالمانه و مستند به کتاب و روایات اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السّلام) گنجانده است. اصل این کتاب، به
زبان عربی است که خوشبختانه توسط حضرت حجت‌الاسلام والمسلمین، آقای سیدمحمدجواد وزیری (زید عزّه) به فارسی ترجمه شده است.
کتاب جلوه نور در شناخت منزلت و مقام نورانی
حضرت صدیقه طاهره (سلام‌الله‌علیها) می‌باشد. در این کتاب، گوشه‌ای از مقامات معنوی و روحانی آن حضرت ترسیم شده است.
کتاب فروغ شهادت، پژوهشی بدیع و تحقیقی لطیف در باره آثار هدایتی و توحیدی نهضت جاودان حضرت سیدالشهداء،
امام حسین (علیه‌السّلام) می‌باشد.
کتاب الشموس المضیئة فی الغیبة والظهور والرجعة که به زبان عربی نگاشته شده است، در باره
حضرت بقیةالله‌الاعظم امام عصر ((عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف)) می‌باشد. در این اثر، مسائل گوناگون مربوط به آن حضرت، وقایع و حوادث دوره‌های مختلف
غیبت و
ظهور، مسئله
رجعت و... مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
مباحث عرشی، نفیس و متنوع این کتاب، گوشه‌ای دیگر از شخصیت
علمی و عرفانی، و عمق و جامعیت مرحوم
علامه طباطبایی (
قدّس‌سرّه) در
علوم مختلف اسلامی را نمایان می‌کند که شاید در دیگر آثار ایشان مشهود نباشد. مؤلف محترم آن، به نیکویی، اسم کتاب را «ثمرات حیات» نامیده است.
این کتاب ارزشمند و بی‌نظیر، حاصل پرسش و پاسخ‌هایی است که مرحوم
علامه طباطبایی (
قدّس‌سرّه) در جلسات خصوصی با بعضی اصحاب معرفتی و یا سلوکی خود داشته‌اند. محور این جلسات و بیشتر پرسش‌ها و درخواست‌ها، از سوی استاد سعادت‌پرور (
قدّس‌سرّه) بوده است. به هرحال، این جلسات مبارک و پربار، سالیان دراز ادامه داشته، و پرسش‌ها و پاسخ‌های عرفانی، اخلاقی و توحیدی نفیس و ارزشمند این جلسات، به دقت توسط آیت‌الله پهلوانی تهرانی (
قدّس‌سرّه) جمع‌آوری، تنظیم و تبویب شده است. این مجموعه معارف اسلامی، به حق، در نوع خود کم‌نظیر و بسیار ارزشمند می‌باشد. امید که هر چه زودتر با چاپی نفیس در اختیار علاقه‌مندان و مشتاقان عرفان ناب محمّدی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) قرار بگیرد.
رساله‌ای است که اینک به دوستداران تهذیب نفس و اهل مراقبه تقدیم می‌گردد. همان‌طور که از سیاق پندنامه سعادت برمی‌آید، جملگی آنان، برگرفته از کتاب آسمانی قرآن و کلمات هادیان دین، یعنی اهل بیت عصمت (علیهم‌السّلام) می‌باشد. این وصایا، افزون بر استناد به کتاب و
عترت، حاصل تجربه‌های سلوکی و تهذیبی این پهلوان توحید و زهد به شمار می‌رود.
این مجموعه نفیس، در بردارنده یازده رساله عرفانی است که عموماً به قلم حضرت آیت‌الله سعادت‌پرور (پهلوانی تهرانی) نگارش یافته و برخی نیز به وسیله آن بزرگوار تحقیق و تصحیح شده و به پانوشتهای محققانه ایشان و حضرت
علامه طباطبایی (
قدّس‌سرّه) آراسته گردیده است. این رساله‌ها عبارت‌اند از:
رساله سیر و سلوک منسوب به
بحر العلوم، رساله نور و وحدت، فرموده‌های
حضرت آیت‌الله بهجت، رساله وصایا، نامه‌ها، شرح حال آیت‌الله قاضی، دستورالعمل
آیت‌الله میرزا جوادآقا ملکی تبریزی به
آیت‌الله محمدحسین اصفهانی کمپانی، گزیده دیوان
ابن فارض،
منطق الطیر به ضمیمه داستان شیخ صنعان و تحفه عارفه.
پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، برگرفته از مقاله «سعادت‌پرور، حاج شیخ علی‌آقا»، تاریخ بازیابی ۹۶/۰۷/۹.
