علی بن رضوان بن علی بن جعفر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوالحسن علی بن رضوان بن علی بن جعفر، معروف به
ابن رضوان،
منجم،
پزشک و
فیلسوف مصری، در سال ۳۷۶ یا ۳۷۷ ق به
دنیا آمد.
بیشترین آگاهی درباره او را
ابن ابی اصیبعه به نقل از نوشته‌ای از خود او به دست داده است: او در جیزه
مصر به
دنیا آمد و از ۶ سالگی در زادگاه خود به
تحصیل پرداخت و در ۱۰ سالگی برای ادامه دانش‌آموزی به
قاهره قدیم رفت و در ۱۴ سالگی به یادگیری
پزشکی و
فلسفه پرداخت. اما نتوانست این مرحله را به آسانی به پایان برد، زیرا اندوخته کافی برای خرج در این راه نداشت. او ابتدا برای گذران زندگی در کوی و برزن به
طالع بینی پرداخت. سپس به
طبابت روی آورد و در ۳۲ سالگی پزشکی نامور شد.
آوازه طبابتش او را به خدمت الحاکم بامر الله،
خلیفه فاطمی کشاند و به عنوان رئیس اطبای مصر برگزیده شد. وی در
روزگار مستنصر به عنوان دانشمند مصر شناخته شده بود.
ابن رضوان با بسیاری از پزشکان معاصر خود از دور و نزدیک مکاتبه و
مناظره داشت که از جمله آن‌ها،
ابن بطلان بود. این مناظرات بیشتر به صورت ردیه‌های متقابل بود. از جمله این ردیه‌ها می‌توان به رساله‌ای با نام «مقالة فی ان
ابن بطلان لا یعلم کلامه نفسه فضلا عن کلام غیره» اشاره کرد که در آن،
ابن رضوان سخت
ابن بطلان را مورد نکوهش قرار می‌دهد. این مناظرات گاه به
هجو هم می‌انجامید.
از شاگردان
ابن رضوان می‌توان به افرائیم بن الزفان اشاره کرد که از مشهورترین اطبای
زمان خودش بود و در دربار خلفای فاطمی جایگاهی ارزنده داشت.
گویا وی در اواخر
عمر به
اختلال مشاعر مبتلا شد. بنابر آنچه
قطفی نقل کرده است، وی در
سال ۴۶۰ ق در
مصر در گذشت.
از نوشته‌ها و تالیفات او بالغ بر صد
اثر، اعم از رساله و کتاب گزارش شده است. نوشته‌های او عمدتا مربوط به پزشکی و اندکی در
حکمت و
فلسفه و
ریاضی است. کامل‌ترین فهرست آثار او را
ابن ابی اصیبعه با نزدیک به صد عنوان آورده است. بیشتر این نوشته‌ها، رساله‌هایی کوتاه و تعلیقاتی نا تمام یا پاسخ‌ها و ردیه‌هایی است که
ابن رضوان به پرسش‌ها و آرای بعضی علمای درگذشته یا معاصر نوشته و تعدادی هم شرح و تعلیقات اوست بر کتاب‌های
بقراط،
جالینوس و دیگر حاکمان یونان.
۱. «الاصول فی الطب»؛
۲. «انتزاعات شروح جالینوس لکتب ابقراط»؛
۳. «تفسیر ناموس الطب لالبقراط»؛
۴. «جواب لمسائل فی لبن الاتن ساله ایاها یهود
ابن سعادة»؛
۵. «جواب لمسائل فی النبض وصل الیه من الشام یا اجوبة مسائل
ابن بطلان فی النبض»؛
۶. «رسالة فی دفع مضار الابدان بارض مصر»؛
۷. «رسالة فی علاج صبی حدث به المرض الاسود المسمی بداء الفیل و داء الاسد»؛
۸. «رسالة فی اجوبة مسائل سال عنها ابوالطیب ازهر
ابن النعمان فی الاورام»؛
۹. «شرح الصناعة الصغیرة لجالینوس»؛
۱۰. «مقالة فی حدث العالم یا دلیل موجز علی حدث العالم»؛
۱۱. «شرح کتاب جالینوس الی اغلوقن فی التاتی لشفاء الامراض»؛
۱۲. «فیما یجب علی الرئیس الفاضل من مصالح بدنه و ادب طبیبه و قهرمانه»؛
۱۳. «فصل من کلامه فی القوی الطبیعیة»؛
۱۴. «کفایة الطب» یا «کفایة الطبیب فیما صح لدی من التجاریب»؛
۱۵. «مقالة فی ان کل واحد من الاعضاء یتغذی به من الخلط المشاکل»؛
۱۶. «مقالة فی التطرق بالطب الی السعادة»؛
۱۷. «مقالة فی الطریق الی احصاء عدد الحمیات»؛
۱۸. «النافع فی کیفیة تعلیم صناعة الطب»؛
۱۹. «شرح المقالات الاربع فی القضایا بالنجوم»؛
۲۰ «مقالة فی بعث نبوة محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم من التوراة و الفلسفة».
شرح الصناعة الصغیرة لجالینوس
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
