• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نجیب‌الدین‌ علی‌ بن‌ بزغش‌ شیرازی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



نجیب‌الدین‌ علی‌ بن‌ بزغش‌ (د ۶۷۸ق‌/۱۲۷۹م‌)، عالم‌ و عارف‌ مشهور طریقت‌ سهروردیه‌ بود.



از او با القاب‌ و عناوینی‌ چون‌ «شیخ‌الشیوخ‌ المحققین‌»، «کهف‌الواصلین‌» و «امام‌ائمه دهر» یاد کرده‌اند.
[۱] وصاف‌، تاریخ‌، ج۱، ص۱۹۳، بمبئی‌، ۲۶۹ق‌.
[۲] زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۷۷، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
اصل‌ وی‌ از شام‌، و پدرش‌ بزغش‌ از تجار و ثروتمندان‌ بزرگ‌ آن‌ دیار بود که‌ ظاهراً در اواخر سده۶ق‌ به‌ شیراز آمد، در آن‌جا اقامت‌ گزید و با دختر قاضی‌ شرف‌الدین‌ محمدحسنی‌حسینی‌ (د ۶۴۱ق‌/۱۲۴۳م‌) ازدواج‌ کرد. ثمره این‌ ازدواج‌ نجیب‌الدین‌ علی‌، سرسلسله عارفان‌ بزغشیه‌ بود
[۳] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۳۴- ۳۳۵، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۴] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، هزار مزار، ص۳۷۲_۳۷۳، ترجمه شدالازار، ترجمه عیسی‌ بن‌ جنید شیرازی‌، به‌ کوشش‌ عبدالوهاب‌ نورانی‌ وصال‌، شیراز، ۳۶۴ش‌.
[۵] جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۷۴، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
[۶] زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۲۰۲، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
[۷] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۲۹۲- ۲۹۳، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
تاریخ‌ ولادت‌ او را تنها احمد زرکوب‌ در ۵۹۴ق‌/۱۱۹۸م‌ ذکر کرده‌ است‌.
[۸] زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص‌۱۷۸، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.



جنید شیرازی‌
[۹] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۳۵، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۱۰] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، هزار مزار، ص۳۷۲_۳۷۳، ترجمه شدالازار، ترجمه عیسی‌ بن‌ جنید شیرازی‌، به‌ کوشش‌ عبدالوهاب‌ نورانی‌ وصال‌، شیراز، ۳۶۴ش‌.
و به‌ تبع‌ او دیگران‌، گفته‌اند که‌ پیش‌ از ولادت‌ وی‌ امیرالمؤمنین‌ علی‌ (علیه‌السّلام) در خواب‌ به‌ پدرش‌ بشارت‌ فرزندی‌ نجیب‌ و صالح‌ داد و به‌ همین‌ سبب‌، پدرش‌ او را علی‌ نام‌ نهاد و به‌ نجیب‌الدین‌ ملقبش‌ ساخت‌.
[۱۱] جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۷۴، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
[۱۲] رازی‌، امین‌احمد، هفت‌ اقلیم‌، ج۱، ص۱۸۴، تهران‌، ۳۴۰ش‌.



در شرح‌ احوال‌ نجیب‌الدین‌ آمده‌ است‌ که‌ از اوایل‌ عمر به‌ زهد و تصوف‌ تمایل‌ داشت‌ و از تنعمات‌ دنیوی‌ دوری‌ می‌جست‌ و به‌ جای‌ لباس‌های‌ فاخری‌ که‌ پدرش‌ برای‌ او فراهم‌ می‌آورد، پشمینه‌ می‌پوشید؛ سرانجام‌، دردِ طلب‌ در او فزونی‌ یافت‌ و پس‌ از مدتی‌ گوشه‌نشینی‌، در پی‌ رؤیایی‌ صادقه‌، ارشاد و هدایت‌ وی‌ در طریق‌ تصوف‌ به‌ شیخ‌ شهاب‌الدین‌ سهروردی‌ (د ۶۳۲ق‌/۱۲۳۵م‌) واگذار شد
[۱۳] زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۷۷، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
[۱۴] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۳۵-۳۳۶، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۱۵] جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۷۴- ۴۷۵، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
[۱۶] ابن‌ عثمان‌، محمود، فردوس‌ المرشدیة فی‌ اسرار الصمدیة، ج۱، ص۴۲۹-۴۳۰، به‌ کوشش‌ ایرج‌ افشار، تهران‌، ۳۳۳ش‌.
و او با کسب‌ اجازه‌ از پدر از طریق‌ بغداد رهسپار حجاز گردید. به‌ گفته جامی‌ در این‌ سفر شیخ‌ شمس‌الدین‌ صفی‌ نیز با او همراه‌ بود.
[۱۷] جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۸۱، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
از این‌ سخن‌ جامی‌ که‌ «وی‌ شیخ‌ شمس‌الدین‌ صفی‌ بر شیخ‌ نجیب‌الدین‌ قرآن‌ خوانده‌، و شیخ‌ نجیب‌الدین‌ بر وی‌ چیزی‌ از فقه‌»، چنین‌ بر می‌آید که‌ او پیش‌ از آغاز سلوک‌ در طریق‌ تصوف‌، علوم‌ دینی‌، از جمله‌ فقه‌ را در زادگاه‌ خود آموخته‌ بود. نجیب‌ الدین‌ در بغداد با شیخ‌ شهاب‌الدین‌ سهروردی‌ ملاقات‌ کرد و به‌ سلک‌ مریدان‌ او پیوست‌. وی‌ چندین‌ سال‌ در خدمت‌ شیخ‌ شهاب‌الدین‌ به‌ سیر و سلوک‌ عرفانی‌ پرداخت‌ و از او خرقه ارادت‌ دریافت‌. وی‌ علاوه‌ بر طی‌ مراحل‌ عملی‌ سلوک‌، برخی‌ از مصنفات‌ شیخ‌ از جمله‌ عوارف‌ المعارف‌، و نیز برخی‌ آثار عرفانی‌ دیگر را نزد او فرا گرفت‌.
[۱۸] زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۷۷، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
[۱۹] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۳۵-۳۳۶، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۲۰] جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۷۵، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
[۲۱] شرف‌الدین‌، ابراهیم‌، «تحفة العرفان‌»، ج۱، ص۲۳، روزبهان‌ نامه‌، به‌ کوشش‌ محمدتقی‌ دانش‌ پژوه‌، تهران‌، ۳۴۷ش‌.
[۲۲] ابن‌ عثمان‌، محمود، فردوس‌ المرشدیة فی‌ اسرار الصمدیة، ج۱، ص۴۲۹-۴۳۰، به‌ کوشش‌ ایرج‌ افشار، تهران‌، ۳۳۳ش‌.
پس‌ از آن‌، با اجازه شیخ‌- به‌ احتمال‌ در دهه ۲۰ق‌- به‌ زادگاه‌ خود بازگشت‌ و در آن‌جا تاهل‌ اختیار کرد. نجیب‌الدین‌ خانقاهی‌ در شیراز ساخت‌ و به‌ ارشاد و هدایت‌ خلق‌ و نیز تعلیم‌ علوم‌ و معارف‌ صوفیه‌ پرداخت‌. وی‌ علاوه‌ بر پرداختن‌ به‌ مباحث‌ تصوف‌، حدیث‌ نیز روایت‌ می‌کرد.
[۲۳] زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۷۷، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
[۲۴] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۰۶_ ۳۳۶، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۲۵] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، هزار مزار، ص۳۷۳_۳۷۴، ترجمه شدالازار، ترجمه عیسی‌ بن‌ جنید شیرازی‌، به‌ کوشش‌ عبدالوهاب‌ نورانی‌ وصال‌، شیراز، ۳۶۴ش‌.
[۲۶] جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۷۵، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.



نجیب‌الدین‌ مریدان‌ بسیاری‌ تربیت‌ کرد که‌ برخی‌ از آنان‌ در شمار مشهورترین‌ و بزرگ‌ترین‌ عالمان‌ و عارفان‌ عصر خود بودند؛ از آن‌ جمله‌ می‌توان‌ به‌ سعیدالدین‌ محمد بن‌ احمد فرغانی‌ (د ۶۹۹ق‌/۱۳۰۰م‌)، علامه‌ قطب‌الدین‌ شیرازی‌ (د ۷۱۰ق‌/۱۳۱۰م‌) و ظهیرالدین‌ عبدالرحمان‌ فرزند خود شیخ‌ نجیب‌الدین‌ اشاره‌ کرد. فرغانی‌ خود از شیخ‌ نجیب‌الدین‌ به‌ عنوان‌ شیخ‌ خرقه خود یاد کرده‌است‌.
[۲۷] فرغانی‌، محمد، ج۱، ص‌۱۸۰-۱۸۴، مناهج‌ العباد الی‌ المعاد، استانبول‌، ۹۹۰م‌.
[۲۸] قطب‌الدین‌ شیرازی‌، محمود، درة التاج‌، ج۱، ص۲۶۲_ ۲۶۶، به‌ کوشش‌ ماهدخت‌ بانو همایی‌، تهران‌، ۳۶۹ش‌.
[۲۹] ابن‌ عثمان‌، محمود، فردوس‌ المرشدیة فی‌ اسرار الصمدیة، ج۱، ص۴۲۹، به‌ کوشش‌ ایرج‌ افشار، تهران‌، ۳۳۳ش‌.
[۳۰] زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۷۷- ۱۷۸، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
[۳۱] جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۵۵۸ -۵۶۰، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.

برخی‌ دیگر از مریدان‌ و ارادتمندان‌ وی‌ اینانند: شهاب‌الدین‌ زرکوب‌ شیرازی‌، پدر احمد زرکوب‌ شیرازی‌؛ شیخ‌ بهاءالدین‌ ابوبکر بن‌ جمال‌الدین‌ محمد باکالنجار (باکالیجار)؟ (د ۷۱۲ق‌/۱۳۱۲م‌)؛
[۳۲] روملو، حسن‌، احسن‌ التواریخ‌، به‌ کوشش‌ عبدالحسین‌ نوایی‌، تهران‌، ۳۴۹ش‌.
نورالدین‌ عبدالصمد بن‌ علی‌ اصفهانی‌؛ شیخ‌ نورالدین‌ عبدالقادر، معروف‌ به‌ حکیم‌ (د ۶۹۸ق‌/ ۱۲۹۹م‌)؛ و ابن‌ قنّاد.
[۳۳] زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۳۵، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
[۳۴] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۸۱_ ۸۳، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۳۵] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۱۵۴، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۳۶] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۰۶_ ۳۰۹، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۳۷] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۹۲_ ۳۹۴، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۳۸] جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۸۲، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.

علاوه‌ بر اینها، بزرگان‌ دیگری‌ از جمله‌ شیخ‌احمد بن‌ عبدالله‌، معروف‌ به‌ شهره‌ (د ۶۲۳ق‌/۱۲۲۶م‌) و شیخ‌ ابوموسی‌ محب‌الدین‌ جعفر بن‌ مکی‌ بن‌ جعفر موصلی‌ (د ۷۱۱ق‌/۱۳۱۱م‌) نیز از مصاحبان‌ و معاشران‌ وی‌ بوده‌اند.
[۳۹] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۱۴۳_ ۱۴۵، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۴۰] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۸۵، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۴۱] قزوینی‌، محمد، حاشیه‌ بر شد الازار، ج۱، ص۳۸۵.



نجیب‌الدین‌ در شیراز از شهرت‌ و اعتبار بسزایی‌ برخوردار شد، تا آن‌جا که‌ آوازه او مشتاقان‌ و طالبانی‌ چون‌ شیخ‌ اوحدالدین‌ عبدالله‌ بلیانی‌ (د ۶۸۳ یا ۶۸۶ق‌)، تاج‌الدین‌ دُزلقی‌ و شیخ صفی‌الدین‌ اردبیلی‌ (د ۷۳۵ق‌) را به‌ شیراز کشانید.
[۴۲] جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۲۶۵-۲۶۶، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
[۴۳] ابن‌ بزاز، توکل‌، صفوة الصفا، ج۱، ص۹۵_ ۹۷، به‌ کوشش‌ غلامرضا طباطبایی‌ مجد، اردبیل‌، ۳۷۳ش‌.
[۴۴] ابن‌ بزاز، توکل‌، صفوة الصفا، ج۱، ص۲۲۵_ ۲۲۸، به‌ کوشش‌ غلامرضا طباطبایی‌ مجد، اردبیل‌، ۳۷۳ش‌.
علاوه‌ بر صوفیه‌، دولتمردان‌ نیز دیدار شیخ‌ را مغتنم‌ می‌شمردند، چنانکه‌ اَنکیانو، امیر مغول‌ که‌ در ۶۶۷ق‌/۱۲۶۹م‌ از طرف‌ اباقاخان‌، پسر هولاکو به‌ حکومت‌ فارس‌ منصوب‌ شد، به‌ دیدار شیخ‌ رفت‌.
[۴۵] وصاف‌، تاریخ‌، ج۱، ص۱۹۳-۱۹۴، بمبئی‌، ۲۶۹ق‌.



شیخ‌ نجیب‌الدین‌ در شیراز درگذشت‌ و جنازه او را در خانقاه‌ خودش‌، در نزدیکی‌ محله باغ‌ قتلغ‌ یا قطلغ‌ به‌ خاک‌ سپردند
[۴۶] زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۷۸، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
[۴۷] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۳۷، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۴۸] فصیح‌ خوافی‌، احمد، مجمل‌ فصیحی‌، ج۲، ۳۴۷، به‌ کوشش‌ محمود فرخ‌، مشهد، ۳۳۹ش‌.
[۴۹] جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۷۶، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
[۵۰] لاهوری‌، غلام‌ سرور، خزینة الاصفیا، ج۲، ص۲۸، لکهنو، ۲۹۰ق‌/۸۷۳م‌.
که‌ مزار او را در بغداد دانسته‌ است‌. قاضی‌ سیدمجتبی‌ عثمانی‌ در رثای‌ او قصیده‌ای‌ سروده‌ که‌ ابیاتی‌ از آن‌ در شد الازار جنید شیرازی‌
[۵۱] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۳۷- ۳۳۸، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
آمده‌ است‌. در سده ۸ق‌، به‌ دستور ملک‌خاتون‌، دختر محمود شاه‌ اینجو بر مزار شیخ‌ گنبدی‌ ساختند و در اطراف‌ آن‌ مدرسه‌ و عمارت‌های‌ دیگر بنا کردند.
[۵۲] زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۷۸، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.



هرچند نجیب‌ الدین‌ را صاحب‌ سخنان‌ لطیف‌ و رساله‌ها و تصانیف‌ عرفانی‌ دانسته‌اند
[۵۳] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۳۶، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۵۴] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، هزار مزار، ص۳۷۳، ترجمه شدالازار، ترجمه عیسی‌ بن‌ جنید شیرازی‌، به‌ کوشش‌ عبدالوهاب‌ نورانی‌ وصال‌، شیراز، ۳۶۴ش‌.
[۵۵] جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۷۵، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
اما بجز سخنان‌ نغز و عرفانی‌ او در پاسخ‌ به‌ پرسش‌های‌ انکیانو، اثر دیگری‌ از او به‌ جای‌ نمانده‌ است‌. وی‌ در پاسخ‌ به‌ سؤال‌ انکیانو درباره حقیقت‌ انسان‌، عوالم‌ ملک‌ و ملکوت‌ را به‌ صدفی‌ تشبیه‌ کرده‌ که‌ وجود انسان‌ گوهر‌اندرون‌ آن‌ است‌. باز در وجود انسان‌ نیز دل‌، سپس‌ عقل‌ فیاض‌ و پس‌ از آن‌، نور معرفت‌ خداوند را نیز چون‌ صدف‌های‌ تو در تویی‌ دانسته‌ است‌ که‌ از آن‌ میان‌، نور دل‌ عارف‌ چون‌ اشعه آفتاب‌ نورانی‌ در مقابل‌ چراغ‌ و شمع‌ و مشعل‌ است‌.
[۵۶] وصاف‌، تاریخ‌، ج۱، ص۱۹۳_ ۱۹۴، بمبئی‌، ۲۶۹ق‌.



۱. وصاف‌، تاریخ‌، ج۱، ص۱۹۳، بمبئی‌، ۲۶۹ق‌.
۲. زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۷۷، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
۳. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۳۴- ۳۳۵، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۴. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، هزار مزار، ص۳۷۲_۳۷۳، ترجمه شدالازار، ترجمه عیسی‌ بن‌ جنید شیرازی‌، به‌ کوشش‌ عبدالوهاب‌ نورانی‌ وصال‌، شیراز، ۳۶۴ش‌.
۵. جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۷۴، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
۶. زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۲۰۲، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
۷. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۲۹۲- ۲۹۳، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۸. زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص‌۱۷۸، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
۹. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۳۵، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۱۰. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، هزار مزار، ص۳۷۲_۳۷۳، ترجمه شدالازار، ترجمه عیسی‌ بن‌ جنید شیرازی‌، به‌ کوشش‌ عبدالوهاب‌ نورانی‌ وصال‌، شیراز، ۳۶۴ش‌.
۱۱. جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۷۴، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
۱۲. رازی‌، امین‌احمد، هفت‌ اقلیم‌، ج۱، ص۱۸۴، تهران‌، ۳۴۰ش‌.
۱۳. زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۷۷، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
۱۴. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۳۵-۳۳۶، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۱۵. جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۷۴- ۴۷۵، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
۱۶. ابن‌ عثمان‌، محمود، فردوس‌ المرشدیة فی‌ اسرار الصمدیة، ج۱، ص۴۲۹-۴۳۰، به‌ کوشش‌ ایرج‌ افشار، تهران‌، ۳۳۳ش‌.
۱۷. جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۸۱، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
۱۸. زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۷۷، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
۱۹. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۳۵-۳۳۶، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۲۰. جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۷۵، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
۲۱. شرف‌الدین‌، ابراهیم‌، «تحفة العرفان‌»، ج۱، ص۲۳، روزبهان‌ نامه‌، به‌ کوشش‌ محمدتقی‌ دانش‌ پژوه‌، تهران‌، ۳۴۷ش‌.
۲۲. ابن‌ عثمان‌، محمود، فردوس‌ المرشدیة فی‌ اسرار الصمدیة، ج۱، ص۴۲۹-۴۳۰، به‌ کوشش‌ ایرج‌ افشار، تهران‌، ۳۳۳ش‌.
۲۳. زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۷۷، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
۲۴. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۰۶_ ۳۳۶، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۲۵. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، هزار مزار، ص۳۷۳_۳۷۴، ترجمه شدالازار، ترجمه عیسی‌ بن‌ جنید شیرازی‌، به‌ کوشش‌ عبدالوهاب‌ نورانی‌ وصال‌، شیراز، ۳۶۴ش‌.
۲۶. جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۷۵، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
۲۷. فرغانی‌، محمد، ج۱، ص‌۱۸۰-۱۸۴، مناهج‌ العباد الی‌ المعاد، استانبول‌، ۹۹۰م‌.
۲۸. قطب‌الدین‌ شیرازی‌، محمود، درة التاج‌، ج۱، ص۲۶۲_ ۲۶۶، به‌ کوشش‌ ماهدخت‌ بانو همایی‌، تهران‌، ۳۶۹ش‌.
۲۹. ابن‌ عثمان‌، محمود، فردوس‌ المرشدیة فی‌ اسرار الصمدیة، ج۱، ص۴۲۹، به‌ کوشش‌ ایرج‌ افشار، تهران‌، ۳۳۳ش‌.
۳۰. زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۷۷- ۱۷۸، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
۳۱. جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۵۵۸ -۵۶۰، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
۳۲. روملو، حسن‌، احسن‌ التواریخ‌، به‌ کوشش‌ عبدالحسین‌ نوایی‌، تهران‌، ۳۴۹ش‌.
۳۳. زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۳۵، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
۳۴. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۸۱_ ۸۳، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۳۵. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۱۵۴، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۳۶. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۰۶_ ۳۰۹، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۳۷. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۹۲_ ۳۹۴، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۳۸. جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۸۲، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
۳۹. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۱۴۳_ ۱۴۵، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۴۰. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۸۵، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۴۱. قزوینی‌، محمد، حاشیه‌ بر شد الازار، ج۱، ص۳۸۵.
۴۲. جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۲۶۵-۲۶۶، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
۴۳. ابن‌ بزاز، توکل‌، صفوة الصفا، ج۱، ص۹۵_ ۹۷، به‌ کوشش‌ غلامرضا طباطبایی‌ مجد، اردبیل‌، ۳۷۳ش‌.
۴۴. ابن‌ بزاز، توکل‌، صفوة الصفا، ج۱، ص۲۲۵_ ۲۲۸، به‌ کوشش‌ غلامرضا طباطبایی‌ مجد، اردبیل‌، ۳۷۳ش‌.
۴۵. وصاف‌، تاریخ‌، ج۱، ص۱۹۳-۱۹۴، بمبئی‌، ۲۶۹ق‌.
۴۶. زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۷۸، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
۴۷. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۳۷، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۴۸. فصیح‌ خوافی‌، احمد، مجمل‌ فصیحی‌، ج۲، ۳۴۷، به‌ کوشش‌ محمود فرخ‌، مشهد، ۳۳۹ش‌.
۴۹. جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۷۶، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
۵۰. لاهوری‌، غلام‌ سرور، خزینة الاصفیا، ج۲، ص۲۸، لکهنو، ۲۹۰ق‌/۸۷۳م‌.
۵۱. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۳۷- ۳۳۸، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۵۲. زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۷۸، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
۵۳. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۳۶، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۵۴. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، هزار مزار، ص۳۷۳، ترجمه شدالازار، ترجمه عیسی‌ بن‌ جنید شیرازی‌، به‌ کوشش‌ عبدالوهاب‌ نورانی‌ وصال‌، شیراز، ۳۶۴ش‌.
۵۵. جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۷۵، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
۵۶. وصاف‌، تاریخ‌، ج۱، ص۱۹۳_ ۱۹۴، بمبئی‌، ۲۶۹ق‌.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بزغش شیرازی»، شماره۴۸۴۳.    



جعبه ابزار