علوم قرآنی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مؤلف: آیت ا. . محمد هادی معرفت کتاب پیرامون مسائل
علوم قرآنی نوشته شده که
در آن برخی از موضوعات همچون: مساله
وحی، نزول
قرآن، جمع
و تالیف
قرآن،
نسخ،
محکم و متشابه، اعجاز
قرآن و شبهه
تحریف مورد بررسی قرار گرفته است.
مؤلف که یکی از دانشمندان بزرگ معاصر
در عرصه
قرآن پژوهی
و مسائل علوم
قرآنی به شمار می‌رود (
و در این راستا کتاب ارزشمند التمهید را نوشته‌اند)
در این کتاب سعی نموده است مسائل مهم علوم
قرآنی را مورد تجزیه
و تحلیل قرار دهد،
در حقیقت این کتاب خلاصه‌ای است از مطالب کتاب التمهید که به
زبان فارسی نوشته شده
و مورد استقبال فراوان
قرآن پژوهان قرار گرفته است. از ویژگیهای کتاب آن است که مطالب آن بصورت تحقیقی
و با استفاده از منابع اولیه ارائه شده است.
کتاب دارای یک مقدمه
و نه فصل می‌باشد که فهرست مطالب آن به شرح زیر است
فصل اول: پدیده
وحی شامل:
وحی
در لغت
و قرآن/ اقسام وحی رسالی/ امکان وحی/
و کیفیت نزول وحی
فصل دوم: نزول
قرآن شامل:
آغاز نزول/ سه سال تاخیر نزول/ مدت نزول/ اولین
و آخرین
آیه و سوره / معیار تشخیص
سوره‌های مکی و مدنی / ترتیب نزول/
اسباب نزول/
و اسامی
قرآنفصل سوم: جمع
و تالیف
قرآن شامل:
جمع
و تالیف
قرآن/ وصف مصحف
علی علیه‌السّلام/ جمع
زید بن ثابت/ مصاحف
صحابه/ یکسان شدن مصاحف/ موضع امامان
در حفظ مصحف مرسوم/
و قرآن در مراحل تکاملی خود
فصل چهارم: قراء
و قرائات سبع شامل:
تعریف
قرائت / عوامل اختلاف قرائات/ قرا سبعه
و راویان آنها/ اصطلاح
تواتر/
حدیث احرف سبعه/ ضابطه تشخیص قرائت صحیح/
و تدوین قرائت‌های معروف
فصل پنجم:
نسخ در قرآن شامل:
حکمت نسخ/ تعریف نسخ/ شرائط
و حقیقت نسخ/ انواع نسخ/
و تعداد آیات منسوخه
فصل ششم:
محکم و متشابه شامل:
متشابهات
در قرآن/ احکام
و تشابه/
تفسیر و تاویل/
و نمونه‌هایی از
آیات متشابهفصل هفتم:
وجوه و نظائر در قرآن شامل:
تعریف
وجوه و نظائر/ اقسام آن/ لغات غریبه/ واژه‌های غیر عربی/
و حروف مقطعه
فصل هشتم: اعجاز
قرآن شامل:
پیشینه بحث/ تشخیص
اعجاز/
وجوه اعجاز/
تحدی قرآن/ مراحل تحدی ابعاد اعجاز/ اعجاز بیانی/
اعجاز علمی/
و اعجاز تشریعیفصل نهم: دفع شبهه تحریف شامل:
تحریف
در لغت
و اصطلاح/ دلایل نفی تحریف/ منشا قول به تحریف/ روایات
اهل سنت/ فاجعه کتاب الفرقان/ روایات
امامیه /
و گزارشی از کتاب «فصل الخطاب»
۱-
در فصل هفتم- ابتدا پیرامون ضرورت شناخت
وجوه و نظائر سخن گفته
و در ادامه، آن را به چهار قسم تقسیم نموده
و برای هر کدام از
قرآن مثالهایی ذکر می‌نماید
۲-
در فصل سوم: پیرامون جمع
قرآن توسط عثمان سخن گفته، موضع
امامان معصوم علیه‌السّلام را درباره حفظ مصحف مرسوم بیان می‌کند
۳-
در همین فصل پیرامون پیدایش خط عربی
و سیر تکاملی آن سخن گفته، مساله نقطه گذاری
و حرکات
قرآن و نشانه گذاری بر آن را توضیح می‌دهد.
۴-
در فصل چهارم- پس از تعریف قرائت، عوامل اختلاف
قرائت را بدینگونه بیان می‌نماید: ابتدائی بودن خط، بی نقطه بودن حروف
و خالی بودن از علائم
و حرکات
۵-
در همین فصل (چهارم)، مساله
تواتر قراتها
و عدم حجیت آن را مطرح
و سپس نمونه‌هایی از مخالفت بزرگان با قراء مختلف را ذکر می‌نماید
۶-
در مقدمه کتاب پس از تعریف اصطلاحی
علوم قرآن، پیشینه تاریخی علوم
قرآنی را بحث
و کتابهایی را که از زمان نخستین تا کنون نوشته شده، بطور اختصار معرفی می‌نماید-
در ادامه آن کسانی را که
در مقدمه
تفسیر خود به مباحث علوم
قرآنی پرداخته‌اند معرفی می‌نماید
۷-
در فصل اول، پس از تعریف
وحی و بیان اقسام آن، امکان وحی را مورد بررسی قرار داده، اشکالات مطرح شده را پاسخ می‌دهد
و به دنباله آن افسانه غرانیق را مطرح
و بی اساس بودن آن را توضیح می‌دهد
۸:
در فصل پنجم: پس از تعریف نسخ انواع متصور آن را ذکر
و نسخ حکم بدون
تلاوت را پذیرفته
و در ادامه، نسخ مشروط را مطرح می‌نماید
و آن را توضیح می‌دهد.
۹-
در فصل سوم: ویژگیهای مصحف
حضرت علی علیه‌السّلام را بدینگونه بیان می‌نماید: ترتیب دقیق
آیات و سوره‌ها طبق نزول- قرائت آیات طبق قرائت پیامبر صلیاللهعلیه
وآلهوسلّم
و مشتمل بودن بر تاویل
و تنزیل،
در ادامه سرانجام مصحف حضرت علی علیه‌السّلام را توضیح می‌دهند
۱۰-
در فصل هشتم: پس از تعریف اعجاز
و اقسام آن، اعجاز علمی
قرآن را مورد بررسی قرار داده، نمونه‌هایی از آیات را که می‌توان اعجاز علمی را از آن استفاده نمود ذکر می‌کند
۱۱-
در فصل هفتم: پس از تعریف لغوی
و اصطلاحی تحریف،
و دلایل نفی
تحریف را که عبارتند از: گواهی
تاریخ، ضرورت تواتر
قرآن،
اعجاز قرآن، عرضه روایات بر
قرآن و نصوص
اهل بیت علیه‌السّلام ، بیان می‌نماید.
نرم افزار دروس حوزوی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
