علل الشرائع (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
علل الشرايع مجموعه رواياتى از حضرت
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و
ائمه معصومین علیهم السلام درباره علت برخى از
احکام شرعی و عقيدتى است.
شیخ صدوق در اين كتاب به علت نام گذارى و علت برخى از كارهاى پيامبران و يا پيامبر
اسلام و ائمه معصومين نيز اشاره دارد. نويسندۀ كتاب حاضر شيخ صدوق، ابو جعفر، محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى است( ۳۰۵- ۳۸۱ هجرى) ، او از چهره‌هاى برجسته فقها و روات
شیعه در قرن چهارم هجرى است.
محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى، مشهور به«
شیخ صدوق »، در سال ۳۰۵ هجرى قمرى، در خاندان علم و تقوى، در شهر
قم ديده به جهان گشود.( سالهاى ۳۰۶ و ۳۰۷ نيز براى ولادت شيخ ذكر شده است)
شیخ طوسی جريان ولادت وى را چنين نقل نموده: على بن بابويه با دختر عموى خود
ازدواج كرده بود; ولى از او فرزندى به دنيا نيامد. او در نامه‌اى از حضور شيخ ابو القاسم،
حسین بن روح تقاضا كرد تا از محضر حضرت بقية الله عجل الله تعالى فرجه بخواهد براى او دعا كند تا خداوند اولاد صالح و
فقیه به او عطا نمايد. پس از گذشت مدتى از ناحيۀ آن حضرت اين گونه جواب رسيد:« تو از اين همسرت صاحب فرزند نخواهى شد; ولى به زودى كنيزى ديلميه نصيب تو مى‌شود كه از او داراى دو پسر فقيه خواهى گشت.»
شيخ صدوق از بزرگترين شخصيت‌هاى جهان
اسلام و از برجسته‌ترين چهره‌هاى درخشان
علم و فضيلت است. او كه نزديك به عصر
ائمه علیهم السلام مى‌زيست، با جمع‌آورى روايات
اهل بیت علیهم السلام و تاليف كتاب‌هاى نفيس و با ارزش، خدمات ارزنده و كم‌نظيرى به اسلام و تشيع كرد. شيخ صدوق بيش از بيست سال از دوران پر بركت حيات پدر را درك كرد و در اين مدت از محضر پدر و ساير علماى قم كسب علم و حكمت كرد. او در سن ۲۲ يا ۲۳ سالگى بود كه پدر بزرگوارش دار فانى را وداع كرد. از آن پس وظيفۀ سنگين نشر احاديث آل محمد صلى الله عليهم اجمعين و
هدایت امت به عهدۀ وى قرار گرفت و دوران جديدى از زندگى او آغاز گرديد.
علل الشرايع مجموعه رواياتى از حضرت رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم و ائمه معصومين عليهم السلام درباره علت برخى از
احکام شرعی و عقيدتى است. شيخ صدوق در اين كتاب به علت نام گذارى و علت برخى از كارهاى پيامبران و يا پيامبر
اسلام و ائمه معصومين نيز اشاره دارد.
شيخ صدوق كه خود يكى از بزرگترين روات
شیعه به شمار مى‌آيد عمر خود را صرف شنيدن و نقل روايات
اهل بیت عصمت و
طهارت نمود تا سخنان گهربار آن بزرگواران را به گوش ديگر
انسان‌ها و آيندگان برساند. وى با نگارش اين كتاب خدمتى بزرگ در راه شناخت معارف اسلام و انگيزه و علتهاى احكام شرعى نموده است.
اين كتاب مانند ديگر كتاب‌هاى شيخ صدوق پيوسته مورد توجه علما و فقهاى شيعه قرار داشته و از معتبرترين اصول روايى شيعه مى‌باشد كه در مجموعه‌هاى روايتى بزرگ شيعه مانند« بحار الأنوار»
و« وسائل الشيعة»
از آن نقل شده و به آن استناد نموده‌اند. علل الشرايع از جمله كتاب‌هاى روايى معتبرى است كه علماى شيعه در اجازات خود، روايت آن را به يكديگر
اجازه مى‌داده‌اند.
اين كتاب براى شناخت علت برخى از احكام اسلام و
فلسفه وجودى آنها، مانند اينكه چرا خداوند
نماز را
واجب گردانيده و اينكه چرا نماز ظهر و عصر يا مغرب و عشا را مى‌توان با هم خواند بسيار راهگشا است.
همچنين دليل برخى از مباحث عقيدتى در آن بحث شده، از جمله اين كه چرا پيامبران از فرشتگان برتر هستند و علت
احتیاج ما به پيامبر و
امام .
علاوه بر آن دليل برخى از مباحث تاريخى را مستندا ذكر نموده، مانند علت
حرمت شكار در روز شنبه بر يهوديان
و اينكه چرا
حضرت فاطمه زهرا علیها السلام شبانه دفن شد
و مباحث مفيد ديگر. در مجموع، علل الشرايع كتابى ارزشمند و قابل توجه مى‌باشد كه با توجه به روايات اهل بيت رسول خدا، كه تنها راه شناخت معارف و احكام اسلامى است، نگاشته شده است.
علامه مجلسی در اين باره مى‌فرمايد: « كتاب‌هاى شيخ صدوق در حدّ
کتب اربعه مى‌باشند و در اجازات روايى ما از مشايخ بزرگ شيعه موجود است و بسيارى از علما و فقهاى شيعه از آنها روايت نقل كرده‌اند و به لطف خداوند نسخه‌هاى قديمى و تصحيح شده‌اى از آن در
اختیار ما مى‌باشد.»
علامه، شيخ آقا بزرگ تهرانى نيز مى‌فرمايد: « كتاب علل الشرايع و الأحكام نوشته شيخ صدوق، ابو جعفر محمد بن على بن حسين بن موسى بن بابويه قمى است. اين كتاب به وسيله
شیخ ابراهیم کفعمی با نام« اختصار علل الشرايع» و به وسيله شيخ شرف الدين يحيى بحرانى با نام« تلخيص علل الشرايع» خلاصه شده است. همچنين توسط آقا نجفى، شيخ محمد تقى اصفهانى به فارسى ترجمه شده است.»
از جمله موضوعات كتاب عبارتند از: چگونگى ازدواج فرزندان
حضرت آدم علیه السلام با فرشتگان،
علت ورود
حضرت علی علیه السلام به شورى،
دليل آنكه نماز صبح را بلند مى‌خوانيم،
بيان علت زكات،
اينكه چرا وصيت فقط در
يك سوم اموال صحيح است،
علت نام گذارى پزشك به طبيب،
سرّ حرمت گوشت حيوانات وحشى
و بسيارى از مباحث مفيد و ارزشمند ديگر.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
