علایق مجاز

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

انواع مناسبت‌های میان معنای حقیقی لفظ با معانی مجازی را علایق مجاز گویند.

---

مشهور قدمای اصولی، اعتقاد دارند الفاظ در صورتی در معنای غیر موضوع له خود به کار رود که بین معنای موضوع له و معنای مجازی، ارتباط و مناسبتی وجود داشته باشد، که در اصطلاح به آنها علایق مجاز می‌گویند.

---

تعداد این علایق و مناسبت‌ها زیاد است که برخی از آنها عبارت است از:
۱. علاقه مشابهت: مانند این که کلمه «اسد» که به معنای حیوان مفترس است بر مرد شجاع اطلاق شود، به این مناسبت که مرد شجاع، در شجاعت مانند «اسد» است؛
۲. علاقه حالّ و محلّ: مانند قریه و اهل قریه که دو مفهوم جدا بوده و از این نظر که یکی در میان دیگری مستقر شده است، می‌توان قریه را به طور مجاز بر اهل قریه اطلاق کرد و گفت: «و اسئل القریة»؛
۳. علاقه جزء و کل: به سبب این علاقه می‌توان لفظ جزء را در تمام کل به کار برد؛ برای مثال، «رقبه» گردن را که جزئی از بدن انسان است، می‌توان به تمام انسان اطلاق کرد و گفت: «أعتق رقبة»؛
۴. علاقه سببیت و مسببیت؛
۵. علاقه شرط و مشروط؛
۶. علاقه ظرف و مظروف.

---