• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عقل (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: عقل (مفردات نهج البلاغه (جلد ۲))
مقالات مرتبط: عقل (مفردات‌قرآن)، تَعْقِلون (لغات‌قرآن)، عقل.


عَقْل (به فتح عین و سکون قاف) از واژگان نهج البلاغه به معنای فهم، معرفت، درک و دانستن است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره طمع و ... از این واژه استفاده نموده است.


عَقْل
[۱] قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۷۳۶.    
[۲] طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۵، ص۴۲۵.    
به معنای فهم، معرفت، درک و دانستن آمده است.
طبرسی معتقد است: عقل، فهم، معرفت و لبّ نظیر هم هستند.
[۳] طبرسی، مجمع البیان، ج۱، ص۱۹۱.    

راغب گوید: به نیرویی که آماده قبول علم است و به علمی که به وسیله آن نیرو به دست می‌آید عقل گویند.
[۴] راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۷۷.    


برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:


۲.۱ - اعْقِلوا - حکمت ۹۲ (درک کنندگان علم)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در حکمت ۹۲ فرموده است:
«اعْقِلوا الْخَبَرَ إِذا سَمِعْتُموهُ عَقْلَ رِعايَة لا عَقْلَ رِوايَة، فَإِنَّ رُواةَ الْعِلْمِ كَثيرٌ، وَ رُعاتَهُ قَليلٌ.»
[۵] السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، حکمت ۹۲.    
[۶] عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص، حکمت ۹۸.    
[۷] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص، حکمت ۹۸.    

«چون خبر را شنیدید، بفهمید، فهمیدن نگاهداری و مراعات آن نه فقط فهم شنیدن که راویان علم زیادند ولی درک کنندگان کم.»
[۸] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۵۵.    
[۹] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۹۱.    
(شرح‌های حکمت:
[۱۰] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۴۹۱.    
[۱۱] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۲، ص۵۷۹.    
[۱۲] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۱۴۵.    
[۱۳] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۲۵۴.    
)


۲.۲ - الْعُقولِ حکمت ۲۰۹ (طمع)

و در حکمت ۲۰۹ فرموده است:
«أَكْثَرُ مَصارِعِ الْعُقولِ تَحْتَ بُروقِ الْمَطامِعِ.»
[۱۴] السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۲۵، حکمت ۲۰۹.    
[۱۵] عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۲۰۲، حکمت ۲۱۹.    
[۱۶] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۰۷، حکمت ۲۱۹.    

«بیشترین قتل‌گاه عقل‌ها در زیر برق‌های طمع است.»
[۱۷] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۸۷.    
[۱۸] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۹۹.    
(شرح‌های حکمت:
[۱۹] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۹۹.    
[۲۰] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۳، ص ۶۷۵.    
[۲۱] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۲۸۹.    
[۲۲] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۷۹، ص۴۱.    
)


این ماده با مشتقّات آن به طور گسترده در نهج البلاغه آمده است.

۱. ↑ قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۷۳۶.    
۲. ↑ طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۵، ص۴۲۵.    
۳. ↑ طبرسی، مجمع البیان، ج۱، ص۱۹۱.    
۴. ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۷۷.    
۵. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، حکمت ۹۲.    
۶. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص، حکمت ۹۸.    
۷. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص، حکمت ۹۸.    
۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۵۵.    
۹. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۹۱.    
۱۰. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۴۹۱.    
۱۱. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۲، ص۵۷۹.    
۱۲. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۱۴۵.    
۱۳. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۲۵۴.    
۱۴. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۲۵، حکمت ۲۰۹.    
۱۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۲۰۲، حکمت ۲۱۹.    
۱۶. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۰۷، حکمت ۲۱۹.    
۱۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۸۷.    
۱۸. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۹۹.    
۱۹. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۹۹.    
۲۰. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۳، ص ۶۷۵.    
۲۱. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۲۸۹.    
۲۲. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۷۹، ص۴۱.    


• قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عقل»، ج۲، ص۷۳۶.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان حکمت 209 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان حکمت 92 نهج البلاغه
جعبه ابزار