عرفان نظری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عرفان نظری، در واقع جهان بینی عرفانی است یعنی
نظری که
عارف درباره جهان و هستی دارد
و علمی است شبیه
فلسفه که درباره خدا و جهان و انسان بحث میکند ولی تفسیر او با فلسفه متفاوت است. زیرا در
نظر عارف جز خدا هیچ چیز
اصالت ندارد.
و به تعبیری که
قیصری در مقدمه خود بر تائیّه
ابن فارض آورده است:
«
عرفان عبارت است از
علم به خدای سبحان از حیث اسماء و صفت و مظاهر آن و احوال مبدأ و معاد و حقایق عالم و کیفیت بازگشت آنها به حقیقت واحد یعنی ذات احدیت، و نیز معرفت طریق سلوک و مجاهده برای رهاسازی نفس از تنگناهای قید و بند جزئیت و پیوستنش به مبدأ خویش و اتصاف به نعت اطلاق و کلیّت».
با این بیان فایده عرفان هم مشخص میشود که همان وصول به حق و
شهود قلبی حقیقت وجود و فناء در حضرت اوست.
امام خمینی در عصر حاضر از جمله حلقه اتصال به نسل اول شاگردان قمشهای است و یکی از برجستهترین عرصههای فعالیت عرفانی ایشان را باید عرفان
نظری دانست. ویژگیهای بارز امام خمینی در این عرصه ظهور ایشان بهعنوان مجتهدی توانا و محققی قدرتمند در زمینه عرفان
نظری است. طرح و بحث محققانه و حلوفصل استادانه مسائل عرفان
نظری، جایگاه ویژهای برای ایشان در این دوره ساخته است.
امام خمینی عرفان
نظری را معرفت به حقتعالی، شئون ذاتی، تجلیات اسمائی و افعالی او در حضرت علمی و عینی و مشاهده حضور میداند.
امام خمینی موضوع علم عرفان
نظری را وجود مطلق میداند.
و ذات حقتعالی «من حیث هی» را موضوع علم عرفان
نظری نمیداند بلکه ظهور و تجلی ذات در مظاهر را موضوع علم عرفان میداند.
از جمله مؤلفههای عرفان
نظری که امام خمینی به آنها توجه داشته عبارتاند از:
۱-
وحدت شخصی وجود: عرفان
نظری امام خمینی به
وحدت وجود و توحید محض و خداگرایانه توجه داشته است.
۲- شریعت محوری: در عرفان
نظری امام خمینی استناد به متون دینی فراوان است.
۳- موافقت با
برهان: امام خمینی در تبیین مباحث عرفان
نظری از برهان و عقل بهره برده است و میان
عقل و
شهود تنافی قائل نیست
و راه عقل و برهان را همچون راه معرفت شهودی معتبر میداند، به باور ایشان استدلال و براهین عقلی، مقدمه رسیدن به حقایق الهی است.
امام خمینی اگرچه عرفان
نظری و کشف را از مرز عقل فراتر میداند اما پذیرش کشف را موکول به حکم عقل میداند و معتقد است عقل و برهان راه رسیدن به مقصود و اطلاع بر عالم غیب است.
امام خمینی در عرصه عرفان
نظری به تألیف آثاری چون
شرح دعاء السحر، تعلیقه بر
فوائد الرضویه، تعلیقات بر
شرح فصوص الحکم و
مصباحالهدایه الی الخلافه و الولایه پرداخته، در خلال مباحث مطرح شده در آنها، به قواعد عرفان
نظری برای تحلیل و حلوفصل مسائل، دست زده است.
•
سایت اندیشه قم • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.