• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عرفان نظری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


عرفان نظری، در واقع جهان بینی عرفانی است یعنی نظری که عارف درباره جهان و هستی دارد
[۱] . ر.ک: مطهری، ‌مرتضی، عرفان حافظ، انتشارات صدرا، تهران، ۱۳۸۱، چاپ ۱۹، ص ۱۴.
و علمی است شبیه فلسفه که درباره خدا و جهان و انسان بحث می‌کند ولی تفسیر او با فلسفه متفاوت است. زیرا در نظر عارف جز خدا هیچ چیز اصالت ندارد.
[۲] . ر.ک: مطهری، مرتضی، آشنایی با علوم اسلامی، ص ۸۹ ـ ۹۰.
و به تعبیری که قیصری در مقدمه خود بر تائیّه ابن فارض آورده است:
«عرفان عبارت است از علم به خدای سبحان از حیث اسماء و صفت و مظاهر آن و احوال مبدأ و معاد و حقایق عالم و کیفیت بازگشت آنها به حقیقت واحد یعنی ذات احدیت، و نیز معرفت طریق سلوک و مجاهده برای رهاسازی نفس از تنگناهای قید و بند جزئیت و پیوستنش به مبدأ خویش و اتصاف به نعت اطلاق و کلیّت».
[۳] یثربی، سید یحیی، عرفان نظری، ص۲۳۲.
[۴] زرین کوب، عبدالحسین، دنباله جستجو در تصوف ایران، امیر کبیر، تهران، ۱۳۸۰، ج۵، ص۳۶۲.
[۵] برنجکار، رضا، آشنایی با علوم اسلامی، انتشارات سمت و طه، تهران، ۱۳۷۸، ص۱۴۱.

با این بیان فایده عرفان هم مشخص می‌شود که همان وصول به حق و شهود قلبی حقیقت وجود و فناء در حضرت اوست.
[۶] یثربی، سید یحیی، عرفان نظری،ص۲۳۲.
[۷] برنجکار، رضا، آشنایی با علوم اسلامی، ص ۱۴۳.



امام‌ خمینی در عصر حاضر از جمله حلقه اتصال به نسل اول شاگردان قمشه‌ای است و یکی از برجسته‌ترین عرصه‌های فعالیت عرفانی ایشان را باید عرفان نظری دانست. ویژگی‌های بارز امام‌ خمینی در این عرصه ظهور ایشان به‌عنوان مجتهدی توانا و محققی قدرتمند در زمینه عرفان نظری است. طرح و بحث محققانه و حل‌وفصل استادانه مسائل عرفان نظری، جایگاه ویژه‌ای برای ایشان در این دوره ساخته ‌است.

امام ‌خمینی عرفان نظری را معرفت به‌ حق‌تعالی، شئون ذاتی، تجلیات اسمائی و افعالی او در حضرت علمی و عینی و مشاهده حضور می‌داند.
[۸] خمینی، روح الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۵۵، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری.    


امام ‌خمینی موضوع علم عرفان نظری را وجود مطلق می‌داند.
[۹] خمینی، روح الله، صحیفه امام، ج۱۸، ص۴۵۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
و ذات حق‌تعالی «من حیث هی» را موضوع علم عرفان نظری نمی‌داند بلکه ظهور و تجلی ذات در مظاهر را موضوع علم عرفان می‌داند.
[۱۰] خمینی، روح الله، جواهر الاصول، ج۱، ص۴۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۲۳ قمری.    

از جمله مؤلفه‌های عرفان نظری که امام‌ خمینی به آنها توجه داشته عبارت‌اند از:
۱- وحدت شخصی وجود: عرفان نظری امام ‌خمینی به وحدت ‌وجود و توحید محض و خداگرایانه توجه داشته‌ است.
۲- شریعت محوری: در عرفان نظری امام ‌خمینی استناد به متون دینی فراوان است.
۳- موافقت با برهان: امام‌ خمینی در تبیین مباحث عرفان نظری از برهان و عقل بهره برده ‌است و میان عقل و شهود تنافی قائل نیست
[۱۱] خمینی، روح الله، مصباح الهدایه، ص۶۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶.    
و راه عقل و برهان را همچون راه معرفت شهودی معتبر می‌داند، به باور ایشان استدلال و براهین عقلی، مقدمه‌ رسیدن به حقایق الهی است.
[۱۲] خمینی، روح الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۸۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.    
[۱۳] خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۹۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
[۱۴] خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۹۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
امام‌ خمینی اگرچه عرفان نظری و کشف را از مرز عقل فراتر می‌داند اما پذیرش کشف را موکول به حکم عقل می‌داند و معتقد است عقل و برهان راه رسیدن به مقصود و اطلاع بر عالم غیب است.
[۱۵] خمینی، روح الله، تنقیح الاصول، ج۱، ص۲۳۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸.    
[۱۶] خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۹۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸    
[۱۷] خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۱۳۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    

امام ‌خمینی در عرصه عرفان نظری به تألیف آثاری چون شرح دعاء السحر، تعلیقه بر فوائد الرضویه، تعلیقات بر شرح فصوص الحکم و مصباح‌الهدایه الی الخلافه و الولایه پرداخته، در خلال مباحث مطرح ‌شده در آنها، به قواعد عرفان نظری برای تحلیل و حل‌وفصل مسائل، دست زده ‌است.
[۱۸] خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۷، ص۲۹۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.

۱. ↑ . ر.ک: مطهری، ‌مرتضی، عرفان حافظ، انتشارات صدرا، تهران، ۱۳۸۱، چاپ ۱۹، ص ۱۴.
۲. ↑ . ر.ک: مطهری، مرتضی، آشنایی با علوم اسلامی، ص ۸۹ ـ ۹۰.
۳. ↑ یثربی، سید یحیی، عرفان نظری، ص۲۳۲.
۴. ↑ زرین کوب، عبدالحسین، دنباله جستجو در تصوف ایران، امیر کبیر، تهران، ۱۳۸۰، ج۵، ص۳۶۲.
۵. ↑ برنجکار، رضا، آشنایی با علوم اسلامی، انتشارات سمت و طه، تهران، ۱۳۷۸، ص۱۴۱.
۶. ↑ یثربی، سید یحیی، عرفان نظری،ص۲۳۲.
۷. ↑ برنجکار، رضا، آشنایی با علوم اسلامی، ص ۱۴۳.
۸. ↑ خمینی، روح الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۵۵، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری.    
۹. ↑ خمینی، روح الله، صحیفه امام، ج۱۸، ص۴۵۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
۱۰. ↑ خمینی، روح الله، جواهر الاصول، ج۱، ص۴۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۲۳ قمری.    
۱۱. ↑ خمینی، روح الله، مصباح الهدایه، ص۶۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶.    
۱۲. ↑ خمینی، روح الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۸۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.    
۱۳. ↑ خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۹۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۱۴. ↑ خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۹۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۱۵. ↑ خمینی، روح الله، تنقیح الاصول، ج۱، ص۲۳۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸.    
۱۶. ↑ خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۹۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸    
۱۷. ↑ خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۱۳۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۱۸. ↑ خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۷، ص۲۹۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.


• سایت اندیشه قم    
• دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.


رده‌های این صفحه : دیدگاه های عرفانی امام خمینی | عرفان | عرفان نظری
جعبه ابزار