عرفان نظری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عرفان نظری، در واقع جهان بینی عرفانی است یعنی نظری که
عارف درباره جهان
و هستی دارد
و علمی است شبیه
فلسفه که درباره خدا
و جهان
و انسان بحث میکند ولی تفسیر او با فلسفه متفاوت است. زیرا در نظر عارف جز خدا هیچ چیز
اصالت ندارد.
و به تعبیری که
قیصری در مقدمه خود بر تائیّه
ابن فارض آورده است:
«
عرفان عبارت است از
علم به خدای سبحان از حیث اسماء
و صفت
و مظاهر آن
و احوال مبدأ
و معاد
و حقایق عالم
و کیفیت بازگشت آنها به حقیقت واحد یعنی ذات احدیت،
و نیز معرفت طریق سلوک
و مجاهده برای رهاسازی نفس از تنگناهای قید
و بند جزئیت
و پیوستنش به مبدأ خویش
و اتصاف به نعت اطلاق
و کلیّت».
با این بیان فایده عرفان هم مشخص میشود که همان وصول به حق
و شهود قلبی حقیقت وجود
و فناء در حضرت اوست.
امام خمینی در عصر حاضر از جمله حلقه اتصال به نسل اول شاگردان قمشهای است
و یکی از برجستهترین عرصههای فعالیت عرفانی ایشان را باید عرفان نظری دانست. ویژگیهای بارز امام خمینی در این عرصه ظهور ایشان بهعنوان مجتهدی توانا
و محققی قدرتمند در زمینه عرفان نظری است. طرح
و بحث محققانه
و حلوفصل استادانه مسائل عرفان نظری، جایگاه ویژهای برای ایشان در این دوره ساخته است.
امام خمینی عرفان نظری را معرفت به حقتعالی، شئون ذاتی، تجلیات اسمائی
و افعالی او در حضرت علمی
و عینی
و مشاهده حضور میداند.
امام خمینی موضوع علم عرفان نظری را وجود مطلق میداند.
و ذات حقتعالی «من حیث هی» را موضوع علم عرفان نظری نمیداند بلکه ظهور
و تجلی ذات در مظاهر را موضوع علم عرفان میداند.
از جمله مؤلفههای عرفان نظری که امام خمینی به آنها توجه داشته عبارتاند از:
۱-
وحدت شخصی وجود: عرفان نظری امام خمینی به
وحدت وجود و توحید محض
و خداگرایانه توجه داشته است.
۲- شریعت محوری: در عرفان نظری امام خمینی استناد به متون دینی فراوان است.
۳- موافقت با
برهان: امام خمینی در تبیین مباحث عرفان نظری از برهان
و عقل بهره برده است
و میان
عقل و شهود تنافی قائل نیست
و راه عقل
و برهان را همچون راه معرفت شهودی معتبر میداند، به باور ایشان استدلال
و براهین عقلی، مقدمه رسیدن به حقایق الهی است.
امام خمینی اگرچه عرفان نظری
و کشف را از مرز عقل فراتر میداند اما پذیرش کشف را موکول به حکم عقل میداند
و معتقد است عقل
و برهان راه رسیدن به مقصود
و اطلاع بر عالم غیب است.
امام خمینی در عرصه عرفان نظری به تألیف آثاری چون
شرح دعاء السحر، تعلیقه بر
فوائد الرضویه، تعلیقات بر
شرح فصوص الحکم و مصباحالهدایه الی الخلافه و الولایه پرداخته، در خلال مباحث مطرح شده در آنها، به قواعد عرفان نظری برای تحلیل
و حلوفصل مسائل، دست زده است.
•
سایت اندیشه قم • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم
و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.