• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عرض لازم ماهیت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


عرض لازم ماهیت، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای عرض ملازم طبیعت معروض، با قطع نظر از وجود آن است.


عرض لازم یا لازم ماهیت است و یا لازم وجود. عرض لازم ماهیت، آن است که برای عروض آن بر ذات معروض، لحاظ و اعتبار وجود آن ماهیت معتبر نیست، بلکه بر حاقّ ذات و طبیعت، قطع نظر از وجود آن عارض می‌شود؛ مانند زوجیت برای عدد چهار و فردیت برای عدد سه و امکان ذاتی برای ممکنات. عرض لازم وجود آن است که دایر مدار وجود ماهیت است، نه نفس ذات ماهیت، به طوری که هر وقت ماهیت موجود شود آن عَرَض نیز بر ماهیت عارض می‌شود.
[۱] خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۲۳.    
[۲] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۵۶.
[۳] شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۴۳.
[۴] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۹۵.


عرض لازم وجود بر دو قسم است:
۱. عرض لازم وجود خارجی: عرض لازمی است که هر وقت ملزوم در خارج موجود شود، لازم نیز عارض آن می‌شود؛ مثل حرارت برای آتش و برودت برای یخ.
۲. عرض لازم وجود ذهنی: عرض لازمی است که هر وقت ملزوم در ذهن موجود شود، لازم نیز عارض آن می‌شود؛ مثل کلیّت نسبت به ماهیت انسان.
[۵] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۳۳.
[۶] تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۴۶.
[۷] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۱۰۵.
[۸] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۶۱.
[۹] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۱۶۶.    


در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

۱. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۲۳.    
۲. ↑ قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۵۶.
۳. ↑ شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۴۳.
۴. ↑ خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۹۵.
۵. ↑ فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۳۳.
۶. ↑ تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۴۶.
۷. ↑ مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۱۰۵.
۸. ↑ خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۶۱.
۹. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۱۶۶.    


پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «عرض لازم ماهیت»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۲/۱۶.    




جعبه ابزار