عرض خاص طبیعی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

عرض خاص طبيعی، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای مصادیق مفهوم عرض خاص منطقی است.

---

همان طور که کلی به اعتبار وجود ذهنی یا خارجی به سه قسم طبیعی، عقلی و منطقی منقسم می‌شود، هر یک از اقسام پنج‌گانه کلی (کلیات خمس) نیز این سه قسم را دارند.

---

«عرض خاص منطقی» یا «خاصه منطقی» عبارت است از: مفهوم کلی مخصوص به یک حقیقت که خارج از ذات آن حقیقت و عارض بر آن است. مصادیق این مفهوم کلی را «عرض خاص طبیعی» گویند؛ مثل ضاحک که کلی مخصوص به حقیقت انسان است که خارج از ذات انسان و عارض بر آن است. عرض خاص طبیعی، معروضِ عرض خاص منطقی واقع می‌شود؛ یعنی عرض خاص منطقی بر آن حمل می‌شود؛ مانند: الضاحک عَرَضٌ خاصٌ؛ یعنی ضاحک، عرض خاص (خاصه) است.
وقتی عرض خاص طبیعی مثل ضاحک با وصف مفهوم «عرضیت خاصه» که عرض خاص منطقی است؛ لحاظ شود به مجموع صفت و موصوف، «عرض خاص عقلی» اطلاق می‌ شود؛ بنابراین در مثال «الضاحک عرضٌ خاصٌ»، ضاحک، از آن لحاظ که ضاحک است و قطع نظر از اینکه عرض خاص باشد یا نه، عرض خاص طبیعی است و مفهوم عرض خاص، مجرد از هر ماده و مصداقی، عرض خاص منطقی است و ضاحک به وصف عرض خاص بودن، عرض خاص عقلی است. از تعاریف سه قسم مذکور روشن می‌شود که ظرف تحقق عرض خاص منطقی و عقلی، عالم ذهن است و عرض خاص طبیعی به لحاظ وجود افرادش در خارج، خارجی است.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• مظفر، محمدرضا، المنطق.    

---